oko
Barasana
References
- 1982, Hugh-Jones, Barasana Cosmology, in Ethnoastronomy and archaeoastronomy in the American tropics: oko sohe "the east (literally: the water door)", kuma oko "summer rain (by extension, any heavy rain)", oko uhu "master of water: the egret"
Czech
Etymology
Inherited from Old Czech oko, from Proto-Slavic *oko.
Pronunciation
- IPA(key): [ˈoko]
audio (file) - Hyphenation: oko
Noun
oko n
Usage notes
- The plural of definition 1 takes the dual form, which changes the gender from neuter to feminine (seen in agreement, for example "modré oči" – "blue eyes").
Declension
Derived terms
- babočka paví oko
- házet po někom očima
- mít oči jako dvě studánky
- mít oči pro někoho
- očař
- očitý svědek
- očividný
- očnice
- oční
- okamžik
- okatý
- oko za oko, zub za zub
- padnout do oka
Edo
Esperanto
Pronunciation
Audio: (file)
- IPA(key): [ˈoko]
- Rhymes: -oko
- Hyphenation: o‧ko
Guaraní
Gun
Alternative forms
Pronunciation
- IPA(key): /ō.kò/
Alternative forms
Pronunciation
- IPA(key): /ō.kō/
Kari'na
< 1 | 2 | 3 > |
---|---|---|
Cardinal : oko | ||
Etymology
From Proto-Cariban *atjôkô.
References
- Courtz, Hendrik (2008) A Carib grammar and dictionary, Toronto: Magoria Books, →ISBN, page 107
- Ahlbrinck, Willem (1931) “oko”, in Encyclopaedie der Karaïben, Amsterdam: Koninklijke Akademie van Wetenschappen, page 330; republished as Willem Ahlbrinck, Doude van Herwijnen, transl., L'Encyclopédie des Caraïbes, Paris, 1956, page 323
Koreguaje
References
- Classification of South American Indian Languages (1968), page 181
Mayo
Norwegian Nynorsk
Old Czech
Etymology
Inherited from Proto-Slavic *oko.
Noun
oko n
Declension
singular | dual | plural | |
---|---|---|---|
nominative | oko | oči | oka |
genitive | oka | očú | ok |
dative | oku | očima | okóm |
accusative | oko | oči | oka |
vocative | oko | oči | oka |
locative | ocě, oku | očú | ociech |
instrumental | okem | očima | oky |
See also Appendix:Old Czech nouns and Appendix:Old Czech pronunciation.
Descendants
- Czech: oko
Further reading
- Jan Gebauer (1903–1916) “oko”, in Slovník staročeský (in Czech), Prague: Česká grafická společnost "unie", Česká akademie císaře Františka Josefa pro vědy, slovesnost a umění
Old Polish
Etymology
Inherited from Proto-Slavic *oko. First attested in the 14th century.
Noun
oko n
- eye
- c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie, page dv 13:
- Videle ocy moy zbauene tuoie
- Widziele oczy moi zbawienie twoje
- (in the dual) front of a person; frontside
- Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa, page 820:
- Y odvyazaly gy od slupa, a obroczyvschy gy grzebyetem ku slupv y vzyąly yemv rącze opak albo za szye, y czyagnąly tako sylnye aze oblapyl slup vschythek, yako pyrvey oczyma byl przyvyązan
- [I odwiązali ji od słupa a obrociwszy ji grzebietem ku słupu i wzięli jemu ręce opak albo zasie i ciągnęli ji tako silnie, aże obłapił słup wszytek, jako pirwej oczyma był przywiązan]
- (figuratively) cognition (ability to reason)
- 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XXII, page 244:
- Darmo podnossy swe oko na wydzenye boga, gen gescze sam syebye poznacz a wydzecz nye umyege
- [Darmo podnosi swe oko na widzenie Boga, jen jeszcze sam siebie poznać a widzieć nie umieje]
- hole in a net
- 1879 [1416], Jan Tadeusz Lubomirski, editor, Księga ziemi czerskiej 1404-1425. Liber terrae Cernensis, Czersk, page 76:
- Sex rethe de suberibus bonis valencia dorcas venare, que ad longitudinem XXX passuum vlg. szø[ż]yene ne nayedrzonech debent habere, et XIIII oculos vlg. na *dztyrnacze ok
- [Sex rethe de suberibus bonis valencia dorcas venare, que ad longitudinem XXX passuum vlg. są[ż]enie nie najedrzonych debent habere, et XIIII oculos vlg. na cztyrnacie ok]
Derived terms
- jakoby okiem mgnął
- na oczy
- okiem w oko
- w oce mgnieniu
- oka mgnienie
- ptasze oka
- wołowe oko
- wronie oko
- kromie oczu
- przed oczy
- przed oczyma
- z oczu
- Boga mieć przed oczyma impf
- być jęt od swu oczu impf
- sromotę w oczu mieć impf
References
- Boryś, Wiesław (2005) “oko”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
- Bańkowski, Andrzej (2000) “oko”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
- B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “oko”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
Polish
Etymology
Inherited from Old Polish oko.
Pronunciation
- IPA(key): /ˈɔ.kɔ/
- (Middle Polish) IPA(key): /ˈɔ.kɔ/
Audio (file) - Rhymes: -ɔkɔ
- Syllabification: o‧ko
Noun
oko n (diminutive oczko, augmentative oczysko)
- (countable, anatomy) eye (vision organ)
- Synonym: źrenica
- (uncountable, colloquial) sight (ability to see)
- Synonym: wzrok
- (chiefly in the plural) eyes (gaze, manner of looking)
- Synonym: spojrzenie
- (countable) eye (manner of seeing that expresses one's emotions i.e. through art)
- (uncountable) eye (supervision or guarding)
- (countable) eye (anything round)
- (countable) eye (part of a camera)
- (obsolete, countable) unit of weight equal to three pounds
- (obsolete, uncountable) presence, countenance
- (Middle Polish, games) point on a game die
- (Middle Polish) eye (colorful circle on a peacock's tail)
- (Middle Polish, botany) bud of a shoot of a plant transplanted to another plant
- Hypernym: pączek
Declension
Derived terms
- bez mrugnięcia okiem
- gdzie oczy poniosą
- gołym okiem
- jak oka w głowie
- jak okiem sięgnąć
- kątem oka
- na oczach
- na oko
- na piękne oczy
- na własne oczy
- oko w oko
- pi razy oko
- poza oczami
- prosto w oczy
- spod oka
- w cztery oczy
- w oczach
- z łezką w oku
- z przymrużeniem oka
- z zamkniętymi oczami
- że oko wykol
- kij w oko
- argusowe oko
- bawole oko
- cierń w oku
- dno oka
- duże niebieskie oczy
- kącik oka
- klapki na oczach
- kurwiki w oczach
- mgnienie oka
- nieuzbrojone oko
- oko cyklonu
- oko miarowe
- podkrążone oko
- rozbiegane oczy
- rybie oko
- sińce pod oczami
- sokole oko
- tygrysie oko
- uzbrojone oko
- wole oczy
- złe oko
- złotook
- żabie oko
- oczy błyszczą
- na oczach
- pod okiem
- w oczach
- bać się spojrzeć w oczy impf
- bić w oczy impf
- błysnąć w oczach pf, błyskać w oczach impf
- błyszczeć w oczach impf
- być solą w oku impf
- całe życie stanęło przed oczami pf, całe życie staje przed oczami impf
- dwoić się w oczach impf
- gryźć w oczy impf
- kłuć w oczy impf
- latać przed oczami impf
- łuski spadły z oczu pf, łuski spadają z oczu impf
- łza się w oku zakręciła pf, łza się w oku kręci impf
- łzy stanęły w oczach pf, łzy stają w oczach impf
- mieć bielmo na oczach impf
- mieć na oku impf
- mieć obłęd w oczach impf
- mieć oczy szeroko otwarte impf
- mieć przed oczami impf
- mieć rentgen w oczach impf
- mieć wypisane na twarzy impf
- mienić się w oczach impf
- móc spojrzeć w oczy impf
- napaść oczy pf, paść oczy impf
- nawet okiem nie mrugnąć pf
- nie odrywać oczu impf
- nie uwierzyć własnym oczom pf, nie wierzyć własnym oczom impf
- nie widzieć na oczy impf
- nie wiedzieć impf, gdzie oczy podziać impf
- nie zmrużyć oka pf
- oczy ciskają błyskawice impf
- oczy otworzyły się pf, oczy otwierają się impf
- oczy się kleją impf
- oczy się zaśmiały pf, oczy się śmieją impf
- oczy stanęły w słup pf, oczy stają w słup impf
- oczy wyszły na wierzch pf, oczy wychodzą na wierzch impf
- oczy zabłysły pf
- oczy zaszły mgłą pf, oczy zachodzą mgłą impf
- oczy zaświeciły się pf
- oko zbielało pf
- otworzyć oczy pf, otwierać oczy impf
- otworzyć oczy pf, otwierać oczy impf
- patrzeć krzywym okiem impf
- podbić oko pf, podbijać oko impf
- podsunąć pod nos pf, podsuwać pod nos impf
- popatrzyć innymi oczyma pf, patrzeć innymi oczyma impf
- postawić oczy w słup pf, stawiać oczy w słup impf
- przecierać oczy impf
- przejrzeć na oczy pf
- przewrócić oczami pf, przewracać oczami impf
- przymknąć oko pf, przymykać oko impf
- puścić oko pf, puszczać oko impf
- robić maślane oczy impf
- rozbierać wzrokiem impf
- rwać oczy impf
- rzucać się w oczy impf
- rzucić okiem pf, rzucać okiem impf
- skoczyć do oczu pf, skakać do oczu impf
- spać z jednym okiem otwartym impf
- spojrzał prawdzie w oczy pf
- stanąć przed oczami pf, stawać przed oczami impf
- stracić z oczu pf, tracić z oczu impf
- strzelać oczami impf
- strzyc oczami impf
- sypać piaskiem w oczy impf
- świecić oczami impf
- świeczki stanęły w oczach pf, świeczki stają w oczach impf
- urosnąć w oczach pf, rosnąć w oczach impf
- włazić w oczy impf
- wpaść w oko pf, wpadać w oko impf
- wypatrywać oczy impf
- wypłakać oczy pf, wypłakiwać oczy impf
- wytrzeszczyć oczy na pf, wytrzeszczać oczy na impf
- zajrzeć śmierci w oczy pf, zaglądać śmierci w oczy impf
- zajrzeć w oczy pf, zaglądać w oczy impf
- zamknąć oczy pf
- zamydlić oczy pf, mydlić oczy impf
- zaszklić oczy pf, szklić oczy impf
- zawiesić oko pf
- zdjąć bielmo z oczu pf, zdejmować bielmo z oczu impf
- zejść z oczu pf, schodzić z oczu impf
- zniknąć z oczu pf, znikać z oczu impf
- zobaczyć oczyma wyobraźni pf, widzieć oczyma wyobraźni impf
- zrobić się ciemno przed oczami pf, robić się ciemno przed oczami impf
- zrobić wielkie oczy pf, robić wielkie oczy impf
Noun
oko n
- (chiefly in the plural) layer of fat or lard on top of a liquid
- (countable) hole of a net
- (uncountable, card games) blackjack
- Synonym: blackjack
- (uncountable, sailing, colloquial) observation duty on the bow of a ship
- (uncountable, sailing, colloquial) sailor performing such a duty
- (countable, meteorology) eye of a cyclone
- (dialectal) tarn
- shiny surface of water
Declension
Trivia
According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), oko is one of the most used words in Polish, appearing 32 times in scientific texts, 7 times in news, 14 times in essays, 158 times in fiction, and 84 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 295 times, making it the 171st most common word in a corpus of 500,000 words.[1]
References
- Ida Kurcz (1990) “oko”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language] (in Polish), volume 1, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 329
Further reading
- oko in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- oko in Polish dictionaries at PWN
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “oko”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- “OKO”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 2023 July 12
- Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “oko”, in Słownik języka polskiego
- Aleksander Zdanowicz (1861) “oko”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
- J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1904), “oko”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 3, Warsaw, page 737
- oko in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
Secoya
Alternative forms
References
- Linguistic series of the Summer Institute of Linguistics of the University of Oklahoma, issues 5-7 (1961)
Serbo-Croatian
Pronunciation
- IPA(key): /ôko/
- Hyphenation: o‧ko
Etymology 1
Inherited from Proto-Slavic *oko.
Declension
Preposition
ȍko (Cyrillic spelling о̏ко) (+ genitive case)
- around, about, roughly, approximately
- Zaplijenjeno je oko 45 kg. ― Approximately 45 kg was seized.
Slovak
Etymology
Inherited from Proto-Slavic *oko.
Pronunciation
- IPA(key): /ˈɔkɔ/
Noun
oko n (genitive singular oka, nominative plural oči, oká, genitive plural očí/očú, ôk, declension pattern of mesto)
Declension
#1 | #2 |
Derived terms
- očný
- očisko
- zoči-voči
References
- “oko”, in Slovníkový portál Jazykovedného ústavu Ľ. Štúra SAV [Dictionary portal of the Ľ. Štúr Institute of Linguistics, Slovak Academy of Science] (in Slovak), https://slovnik.juls.savba.sk, 2024
Slovene
Etymology 1
Inherited from Proto-Slavic *oko.
Pronunciation
- IPA(key): /ɔkóː/
Noun
okọ̑ n
- eye
- sprout
- (dysphemistic, figuratively) watching person
- (cooking) hole in cheese
- (engineering) a hole for securing the material during lifting
Inflection
- All senses except first
First neuter declension (hard o-stem) , mobile accent, -s- infix, showing signs of first Slavic palatalization | |||
---|---|---|---|
nom. sing. | okọ̑ | ||
gen. sing. | očẹ̑sa | ||
singular | dual | plural | |
nominative imenovȃlnik |
okọ̑ | očẹ̑si | očẹ̑sa |
genitive rodȋlnik |
očẹ̑sa | očẹ̑s | očẹ̑s |
dative dajȃlnik |
očẹ̑su, očẹ̑si | očẹ̑soma, očẹ̑sama | očẹ̑som, očẹ̑sam |
accusative tožȋlnik |
okọ̑ | očẹ̑si | očẹ̑sa |
locative mẹ̑stnik |
očẹ̑su, očẹ̑si | očẹ̑sih, očẹ̑sah | očẹ̑sih, očẹ̑sah |
instrumental orọ̑dnik |
očẹ̑som | očẹ̑soma, očẹ̑sama | očẹ̑si |
(vocative) (ogȏvorni imenovȃlnik) |
okọ̑ | očẹ̑si | očẹ̑sa |
- First sense
First neuter declension (hard o-stem) , mobile accent, -s- infix, showing signs of first Slavic palatalization, suppletive in the plural, feminine in the plural | |||
---|---|---|---|
nom. sing. | okọ̑ | ||
gen. sing. | očẹ̑sa | ||
singular | dual | plural | |
nominative imenovȃlnik |
okọ̑ | očẹ̑si | očȋ |
genitive rodȋlnik |
očẹ̑sa | očī | očī |
dative dajȃlnik |
očẹ̑su, očẹ̑si | očẹ̑soma, očẹ̑sama | očẹ̄m |
accusative tožȋlnik |
okọ̑ | očẹ̑si | očȋ |
locative mẹ̑stnik |
očẹ̑su, očẹ̑si | očẹ́h | očẹ́h |
instrumental orọ̑dnik |
očẹ̑som | očẹ̑soma, očẹ̑sama | očmí |
(vocative) (ogȏvorni imenovȃlnik) |
okọ̑ | očẹ̑si | očȋ |
- The dual is used when referring specifically to both eyes:
- V vojni je izgubil obe očesi. ― He lost both eyes in the war.
- Obsolete or regional
First neuter declension (hard o-stem) , mobile accent, -s- infix, showing signs of first Slavic palatalization, loses the infix in the plural | |||
---|---|---|---|
nom. sing. | okọ̑ | ||
gen. sing. | očẹ̑sa | ||
singular | dual | plural | |
nominative imenovȃlnik |
okọ̑ | očẹ̑si | ọ̑ke |
genitive rodȋlnik |
očẹ̑sa | ọ̑k | ọ̑k |
dative dajȃlnik |
očẹ̑su, očẹ̑si | očẹ̑soma, očẹ̑sama | ọ̑kom, ọ̑kam |
accusative tožȋlnik |
okọ̑ | očẹ̑si | ọ̑ke |
locative mẹ̑stnik |
očẹ̑su, očẹ̑si | ọ̑kih, ọ̑kah | ọ̑kih, ọ̑kah |
instrumental orọ̑dnik |
očẹ̑som | očẹ̑soma, očẹ̑sama | ọ̑ki |
(vocative) (ogȏvorni imenovȃlnik) |
okọ̑ | očẹ̑si | ọ̑ke |
Derived terms
- biti pred očmi
- biti črn pod očmi
- biti na očeh
- biti same oči
- biti v oči
- bosti v oči
- cepljenje na speče oko
- cepljenje na živo oko
- daleč od oči, daleč od srca
- dati dobro oko
- delati črno pred očmi
- gledati smrti v oči
- gledati z drugačnimi očmi
- gledati z drugimi očmi
- gledati z duševnimi očmi
- gledati z notranjimi očmi
- imeti kolobarje pod očmi
- imeti na očeh
- imeti oči
- imeti oči na pecljih
- imeti pred očmi
- iz oči v oči
- izginiti izpred oči
- izgubiti iz oči
- izjokati oči
- izkopati oči
- izmikati oči
- izpustiti iz oči
- izpustiti izpred oči
- izspraskati oči
- jajce na oko
- jemati oči
- kamor oči nesejo
- kamor oči sežejo
- kurje oko
- lepo za oko
- lesti na oči
- mačje oko
- magično oko
- mašiti si oči in ušesa pred resnico
- med štirimi očmi
- metati oči
- metati pesek v oči
- mrena komu iz oči pade
- na lepe oči
- na oko
- na štiri oči
- ocvreti na oko
- ocvreti na volovsko oko
- oči koga ne ubogajo več
- oči komu lezejo skupaj
- oči so bolj lačne kot želodec
- oči sveta
- očníca
- očẹ̑sce
- očẹ̑sən
- odpreti oči
- oko cepiča
- oko javnega reda
- oko javnosti
- oko koga vara
- oko postave
- oko za oko
- orkansko oko
- pasti v oči
- pikčasto oko
- pobrati se izpred oči
- pogledati resnici v oči
- poslušati z očmi in ušesi
- predọ̄čati
- predọ̄čiti
- preleteti z očmi
- priklicati na oči
- priti pred oči
- samo oči so lačne
- sestavljeno oko
- soọ̄čiti
- soọ̄čiti
- strah ima velike oči
- tigrovo oko
- udariti v oči
- uiti očem
- umreti na očeh
- v kogaršnjih očeh
- več oči več vidi
- verjeti kogaršnjim očem
- videti na lastne oči
- vleči oči
- vrana vrani oči ne izkljuje
- vsake oči imajo svojega malarja
- z enim očesom
- z odprtimi očmi
- zakrivati oči
- zapirati oči
- zapreti oči
- zatiskati oči
- zatisniti oči
- zatisniti oko
- ọ̑ček
Etymology 2
Borrowed from Serbo-Croatian ȍko.
Pronunciation
- IPA(key): /ɔ́ːkɔ/
Inflection
First neuter declension (hard o-stem) , fixed accent | |||
---|---|---|---|
nom. sing. | ȏko | ||
gen. sing. | ȏka | ||
singular | dual | plural | |
nominative imenovȃlnik |
ȏko | ȏki | ȏke |
genitive rodȋlnik |
ȏka | ȏk | ȏk |
dative dajȃlnik |
ȏku, ȏki | ȏkoma, ȏkama | ȏkom, ȏkam |
accusative tožȋlnik |
ȏko | ȏki | ȏke |
locative mẹ̑stnik |
ȏku, ȏki | ȏkih, ȏkah | ȏkih, ȏkah |
instrumental orọ̑dnik |
ȏkom | ȏkoma, ȏkama | ȏki |
(vocative) (ogȏvorni imenovȃlnik) |
ȏko | ȏki | ȏke |
Derived terms
- od oka
See also
Tocharian A
Etymology
Related to Tocharian A oko (“id”), but through what manner is uncertain. Probably borrowed from Tocharian B to Tocharian A, in which case ultimately from Proto-Indo-European *h₂ógeh₂ (“berry, fruit”).
Tocharian B
Etymology
Related to Tocharian A oko (“id”), but through what manner is uncertain. Probably a borrowing from Tocharian B to A. From there, probably ultimately from Proto-Indo-European *h₂ógeh₂ (“berry, fruit”), making it cognate with Lithuanian úoga, Russian я́года (jágoda), Old English æcern (whence English acorn), etc. Also possibly from Proto-Indo-European *h₂ewg- (“increase, grow”), in which case cognate with auk- (“to grow”), Lithuanian augti, Latin augeo, etc.
Derived terms
- okotstse (“fruitful”)
Further reading
- Adams, Douglas Q. (2013) “oko”, in A Dictionary of Tocharian B: Revised and Greatly Enlarged (Leiden Studies in Indo-European; 10), Amsterdam, New York: Rodopi, →ISBN, page 115
Tuyuca
References
- Janet Barnes, notes on Tuyuca in Tucano, in The Amazonian Languages (Robert M. W. Dixon)
Warao
See also
- (possessive) ka
Xhosa
Etymology 1
(This etymology is missing or incomplete. Please add to it, or discuss it at the Etymology scriptorium.)
Pronunciation
- IPA(key): [ôːko]
Etymology 2
(This etymology is missing or incomplete. Please add to it, or discuss it at the Etymology scriptorium.)
Pronunciation
- IPA(key): [ôːko]
Yoruba
Etymology 1
Cognate with Igala óko, proposed to be derived from Proto-Yoruboid *ó-ko
Pronunciation
IPA(key): /ō.kō/
Derived terms
Pronunciation
IPA(key): /ò.kò/
Etymology 3
From Proto-Yoruboid *ó-kó. Compare with dó (“to have sex”), akọ (“male”) and ọkọ (“husband”).
Pronunciation
- IPA(key): /ō.kó/
Coordinate terms
Derived terms
References
- Adebayo, Taofeeq (2020) “Some Diachronic Changes in Yoruba Grammar”, in Journal of West African Languages