รัก

From a Mon-Khmer language; ultimately from Proto-Mon-Khmer *r(a)k (“to love; beloved, dear”). Cognate with Lao ຮັກ (hak), Isan ฮัก, Northern Thai ᩁᩢ᩠ᨠ, Khün ᩁᩢ᩠ᨠ, Lü ᦣᧅ (hak), Khamti ꩭၢက်ႉ, Shan ႁၵ်ႉ (hâ̰k), Tai Nüa ᥞᥐ (hak). Outside Tai-Kadai, cognate with Khmer រាក់ (rĕək, “friendly, cordial, pleasant; intimate, affectionate”), as in រាក់ទាក់ (reak-teak, “friendly, warm, pleasant”). The Proto-Mon-Khmer root possibly represents an allofam of the proto-root *mr[a]k, *rmr[a]k (compare Proto-Mon-Khmer *mak ~ *ma(a)k (“to like, love”)), whence Khmer ម្រក់ (mrŭək, “girl's friend of same sex, man's friend's wife”), and possibly Thai มลัก (má-lák, “to love, to like”).

รัก • (rák) (abstract noun การรัก)

1. to love, to have affection (for), to adore, to admire, to cherish, to be fond (of); to prefer, to favour.
   • 1563, “จารึกวัดพระธาตุศรีสองรัก ๑”, in ฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย‎, Bangkok: ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), published 2019-07-24, retrieved 2019-09-17:

     ครั้นอ่านสัจอธิษฐานทั้ง ๒ ฝ่ายแล้ว พระสงฆ์แลอำมาตย์ทั้ง ๒ ฝ่ายก็หลั่งน้ำสัจจะในมหาปฐพี...มีเสน่หาไมตรีรักแพงกันเท่าเสี้ยงมหาปฐพี

     krán àan sàt-jà à-tít-tǎan táng · sɔ̌ɔng · fàai lɛ́ɛo · prá sǒng lɛɛ am-màat táng · sɔ̌ɔng · fàai gɔ̂ làng náam sàt-jà nai má-hǎa bpà-tà-pii ... mii sà-nèe-hǎa mai-dtrii rák pɛɛng gan tâo sîiang má-hǎa bpà-tà-pii

     Once both sides had pronounced the wishes of sincerity, the holy clergy and nobility [from] both sides then poured the water of truth onto the great ground...[with the intention] to extend affectionate amity [towards each other and to] dearly love each other until the Great Earth perisheth.

   • 18th century, เจ้าฟ้าธรรมธิเบศไชยเชษฐ์สุริยวงศ์, “บทเห่เรือ พระนิพนธ์เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร”, in ประชุมกาพย์เห่เรือ‎, Bangkok: โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, published 1917, retrieved 2019-09-17:

     ขาวสุดพุดจีบจีน เจ้ามีสีนพี่มีศักดิ์ ทั้งวังเขาชังนัก แต่พี่รักเจ้าคนเดียว

     kǎao sùt pút-jìip jiin · jâao mii sǐin pîi mii sàk · táng wang kǎo chang nák · dtɛ̀ɛ pîi rák jâao kon diao

     [My] whitest Chinese pinwheel, thou art of wealth, I am of worth. Though they, [the people] throughout the palace, hate [thee that] much, I [am] the only one that loveth thee.

   • 1795, “พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม)”, in ประชุมพงศาวดาร ฉบับกาญจนาภิเษก เล่ม ๓, Bangkok: กรมศิลปากร, กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์, published 1999, →ISBN, page 246:

     ถ้าสมเด็จพระเชษฐาเรา...รักช้าง ๒ ช้างยิ่งกว่าทางพระราชไมตรี ก็เห็นว่า กรุงหงสาวดีกับกรุงศรีอยุธยาขาดกัน

     tâa sǒm-dèt prá chêet-tǎa rao ... rák cháang · sɔ̌ɔng · cháang yîng gwàa taang prá râat-chá mai-dtrii · gɔ̂ hěn wâa · grung hǒng-sǎa-wá-dii gàp grung sǐi à-yút-tá-yaa kàat-gan

     Should His Divine Majesty the Elder Brother of Ours...love the two elephants more than the ties of sacred royal amity [betwixt us], then meseemeth that the Realm of Hongsawadi and the Realm of Si Ayutthaya are through.

   • 1965, สุจิตต์ วงษ์เทศ, “Untitled”, in บันทึกไว้ในวงวรรณเรื่องของวรรคทอง‎, Bangkok: สมาคมนักกลอนแห่งประเทศไทย, published 2003-06-09, retrieved 2019-09-17:

     เมื่อรักกันไม่ได้ก็ไม่รัก ไม่เห็นจักเกรงการสถานไหน ไม่รักกูกูก็จักไม่รักใคร เอ๊ะน้ำตากูไหลทำไมฤๅ

     mʉ̂ʉa rák gan mâi dâai gɔ̂ mâi rák · mâi hěn jàk greeng gaan sà-tǎan nǎi · mâi rák guu guu gɔ̂ jàk mâi rák krai · é nám-dtaa guu lǎi tam-mai rʉʉ

     When [we] can't love each other, then [I just] won't love [you]. [I] don't think [I] have to fear anything whatsoever. [When] no one loves me, I just won't love anyone. Eh, why am I shedding tears?

รัก • (rák)

1. love, affection, adoration, admiration, cherishment, fondness; preference, favour.
   • Circa 1968, เอก หทัย, “ขอ”, in บันทึกไว้ในวงวรรณเรื่องของวรรคทอง‎, Bangkok: สมาคมนักกลอนแห่งประเทศไทย, published 2003-06-09, retrieved 2019-09-17:

     หนึ่งจะมีรักใหม่อย่าให้รู้ สองจะอยู่กับใครอย่าให้เห็น ให้ฉันเถิดขอร้องสองประเด็น แล้วจะเป็นผู้แพ้ที่แท้จริง

     nʉ̀ng jà mii rák mài yàa hâi rúu · sɔ̌ɔng jà yùu gàp krai yàa hâi hěn · hâi chǎn tə̀ət kɔ̌ɔ-rɔ́ɔng sɔ̌ɔng bprà-den · lɛ́ɛo jà bpen pûu-pɛ́ɛ tîi-tɛ́ɛ-jing

     First, [if you] are going to have a new love, don't let [me] know. Second, [if you] are going to be with someone [else], don't let [me] see. Grant me [these] two things [I'm] asking [of you, and] then [I] will [agree to] be the true loser.

รัก • (rák) (abstract noun ความรัก)

1. loved; beloved; adored; admired; cherished; dear; darling.
   • 2019 September 15, “หนุ่มสตูลคลุ้มคลั่งไล่แทงตาย ๑ เจ็บ ๓ เมียรักก็ไม่เว้น”, in สยามรัฐ‎, Bangkok: สยามรัฐ, retrieved 2019-09-17:

     หนุ่มสตูลคลุ้มคลั่งไล่แทงตาย ๑ เจ็บ ๓ เมียรักก็ไม่เว้น

     nùm sà-dtuun klúm-klâng lâi tɛɛng dtaai · nʉ̀ng · jèp · sǎam · miia rák gɔ̂ mâi wén

     A Satun lad had gone out of his mind [and] run around stabbing [people], killing one, injuring three. [Even his] beloved wife was not spared.

crown flower

Uncertain. Cognate with Lao ຮັກ (hak). Compare Sanskrit आर्क (ārka, “crown flower”), Pali akka.

รัก • (rák)

1. (botany) (ต้น~) crown flower: the plant Calotropis gigantea of the family Apocynaceae.
2. (botany) (ดอก~) the flower of this plant.
   • 2019 September 17 (last accessed), หยก บูรพา, “บทสุดท้ายของนิยายรัก”, in บันทึกไว้ในวงวรรณเรื่องของวรรคทอง‎, Bangkok: สมาคมนักกลอนแห่งประเทศไทย, published 2003-06-09:

     ดอกรักบานในหัวใจใครทั้งโลก แต่ดอกโศกบานในหัวใจฉัน

     dɔ̀ɔk rák baan nai hǔua-jai krai táng lôok · dtɛ̀ɛ dɔ̀ɔk sòok baan nai hǔua-jai chǎn

     Rak [a play on words for 'crown flower' and 'love'] flowers bloom in the heart of everyone throughout the world, but sok [a play on words for 'Saraca tree' and 'sadness'] flowers bloom in my heart.

From Proto-Tai *rakᴰ (“lacquer”). Cognate with Lao ຮັກ (hak), Northern Thai ᩁᩢ᩠ᨠ, Khün ᩁᩢ᩠ᨠ, Lü ᦣᧅ (hak), and Shan ႁၵ်ႉ (hâ̰k). Compare Sanskrit लाक्षा (lākṣā, “a species of plant”).

รัก • (rák)

1. (botany) (ต้น~) Burmese lacquer: the plant Gluta usitata of the family Anacardiaceae.
2. (botany) (ดอก~) the flower of this plant.