działać

• dziełać

Inherited from Proto-Slavic *dělati. By surface analysis, działo +‎ -ać. First attested in the fifteenth century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /d͡ʑaɫat͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /d͡ʑaɫat͡ɕ/

działać impf

1. to work, to operate to be active
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 126, 1:

     Alysz gospodzyn wczyny dom, po prosznoszcy dzalayø (in vanum laboraverunt), gysz czynø gy

     [Aliż Gospodzin uczyni dom, po prozności działają (in vanum laboraverunt), jiż czynią ji]

   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 35, 35:

     Obu nauczyl mødroszczy, abi dzyalaly dzalem czyeszelskym (ut faciant opera abietarii)

     [Obu nauczył mądrości, aby działali działem ciesielskim (ut faciant opera abietarii)]

   • 1880 [Middle of the 15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności, volume V, page 279:

     Schywoth dzalayączy a schywoth o bodze myslączy wyodla actiuam vitam et contemplatiuam sublimiter exercebat

     [Żywot działający a żywot o Bodze myślący wiodła actiuam vitam et contemplatiuam sublimiter exercebat]

2. to act, to behave
   • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎, Krakow, Brodnia, page 25b:

     Pyszny nyesprawiedliwie dzialali zawzdi (superbi inique agebant usquequaque Psal 118, 51)

     [Pyszni niesprawiedliwie działali zawżdy (superbi inique agebant usquequaque Psal 118, 51)]

   • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI‎, Krakow, page 707:

     Napirzvey ma slubiczi, yze ma przykazanya boze... chovaczi..., aza przesthąpy, yestlyby kthorymi vystąpyl a gich sye dopusczyl zyvącz y tez dzyelayącz naprzeczyw obyczayovy zakonu thego (quas contra hunc vivendi modum commiserit), dossziczi vczynyczy

     [Napirzwej ma ślubić, iże ma przykazania boże... chować..., aza przestąpi, jestliby ktorymi wystąpił a jich sie dopuścił żywiąc i też dziełając naprzeciw obyczajowi zakonu tego (quas contra hunc vivendi modum commiserit), dosyć uczynić]

   • 1937 [15th century], Středověké listy ze Slovenska. Sbírka listů a listin, psaných jazykem národném.‎, volume I, page 20:

     A wszakoz Byenya them sobye nycz nye popravy, czo pyrvey myąl dzyelacz, o gedną rzecz tho bądzye dzyelyal, o [d]dvye abo o trzy

     [A wszakoż Bienia tem sobie nic nie poprawi, co pirwej miał dziełać, o jedną rzecz to będzie dziełał, o dwye abo o trzy]

3. to do, to perform, to execute, to commit; to make; to build
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 117, 21:

     Kamen, gen sø odrzvczyly dzalayøcz (lapidem, quem reprobaverunt aed ficantes), ten vczynon gest we glowø køta

     [Kamień, jen są odrzucili działając (lapidem, quem reprobaverunt aed ficantesy), ten uczynion jest we głowę kąta]

   • 1930 [c. 1455], “I Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 9, 30:

     Sinowye kaplansci mascy [z] wonyaiøcich mascy dzalaly (unguenta ex aromatibus conficiebant)

     [Synowie kapłańszczy maści [z] woniających [maści] [rzeczy] działali (unguenta ex aromatibus conficiebant)]

   • 1930 [c. 1455], “Neh”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 6, 3:

     Dzalo vyelykye ia dzalam (opus grande ego facio)

     [Działo wielikie ja działam (opus grande ego facio)]

   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 16, 23:

     To, czso dzelano ma bicz, czynczye (quodcumque operandum est, facite)

     [To, cso dziełano ma być, czyńcie (quodcumque operandum est, facite)]

   • 1880 [Fifteenth century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności, volume I, page 143:

     Vbostw (leg. ubostwu) ochloda dzyalacz (pauperes recreare)

     [Ubostwu ochłoda działać (pauperes recreare)]

   • 1874-1891 [Fifteenth century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XIX, page 89:

     Gdy nąsch Jesus yusz umyeral, testamenth tam kraszny dzalal

     [Gdy nasz Jesus już umierał, testament tam krasny działał]

   • 1902-1952 [c. 1450], Pamiętnik Literacki. Czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej, volume IX, page 318:

     A czego by ssam nye rad myal, nykomv tego nye dzyalay

     [A czego by sam nie rad miał, nikomu tego nie działaj]

   • 1461, Wiersz o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego‎, line 13:

     Do wroczlawyanow poszlaly... a szkarzancz na zemyany, by gym gwalthy dzalaly

     [Do wrocławianow posłali... a skarżąc na ziemiany, by jim gwałty działali]

   • 1950 [1471], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 2955:

     Tho, gdze Katharzina y Malgorzatha dzela vydzenye, tho ya dzirszą sza prawem moym w pokoyv

     [To, gdzie Katarzyna i Małgorzata dzieła widzenie, to ja dzirżę za prawem moim w pokoju]

   • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI‎, Krakow, page 719:

     Yakye modlythvy mayą za vmarle dzyelaczi y pelnyczy (de sepultura defunctorum et de oratione pro ipsis facienda)

     [Jakie modlitwy mają za umarłe dziełać i pełnić (de sepultura defunctorum et de oratione pro ipsis facienda)]

   • 1908 [c. 1500], Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, volume V, page 12:

     Jhus mathcze thą czescz dzyalal, gysze apostoly szebral

     [Jezus matce tę cześć działał, iże apostoły zebrał]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 289:

     Chczyal naslyadovacz Iesucrista, yszby szye navczyl czvd dzyalacz prze svoy zyssk (ut disceret signa facere ad lucrum)

     [Chciał naśladować Jesukrysta, iżby sie nauczył cud działać prze swoj zysk (ut disceret signa facere ad lucrum)]

4. (agriculture, of land) to cultivate
   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 2, 5:

     Bo tegdi bog nye spuszczal dszdza na szemyø, a czlowyek nye bil, gez to bi dzalal szemyø (qui operaretur terram)

     [Bo tegdy Bog nie spuszczał dżdża na ziemię a człowiek nie był, jeż to by działał ziemię (qui operaretur terram)]

5. to make into, to turn into, to cause to be
6. (reflexive with się) to act as, to pass as, to pass off as, to impersonate
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 429:

     O dobry czye vczynek nye kamyenvyemy, ale yze movysch przeczyw bogu, yze ty bądącz czlovyekyem dzyalasz szye bogyem (et quia tu homo cum sis, facis teipsum deum Jo 10, 33)

     [O dobry cie uczynek nie kamienujemy, ale iże mowisz przeciw Bogu i iże ty będąc człowiekiem działasz sie Bogiem (et quia tu homo cum sis, facis teipsum Deum Jo 10, 33)]

• Masurian: dżiałacz
• Polish: działać
• Silesian: działać

• Boryś, Wiesław (2005) “działać”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “działać”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Mańczak, Witold (2017) “działać”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “działać”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “działać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Inherited from Old Polish działać. By surface analysis, dzieło +‎ -ać.

• IPA^(key): /ˈd͡ʑa.wat͡ɕ/
• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈd͡ʑa.ɫat͡ɕ/

• Audio

  (file)

• Rhymes: -awat͡ɕ
• Syllabification: dzia‧łać

działać impf

1. (intransitive) to act (to perform specific activities aimed at achieving a specific goal or goals)

   Synonym: operować

2. (intransitive) to work (to function correctly)

   Synonyms: chodzić, funkcjonować

   Przychodzi programista do lekarza i mówi: "Panie doktorze, wątroba mnie boli". Lekarz odpowiada: "Dziwne, u mnie działa".

   A programmer goes to the doctor and says, "Doctor, my liver hurts." The doctor says, "Strange, it works for me."

3. (intransitive) to work (to apply at a particular time or to a particular situation)

   Synonym: obowiązywać

4. (intransitive) to work (to have a particular effect on) [+ na (accusative) = on whom/what]

   Synonym: skutkować

5. (intransitive, chemistry) to apply (to use a specific substance to cause a chemical reaction) [+instrumental = what]
6. (transitive, obsolete) to churn butter

   Synonym: ubijać

7. (transitive, obsolete) to create

   Synonym: wytwarzać

8. (transitive, Middle Polish) to exercise; to be engaged in

   Synonyms: sprawować, zajmować się

9. (transitive, Middle Polish) to celebrate, to observe

   Synonym: odprawiać

10. (transitive, Middle Polish) to have, to throw, to hold (to be the host of i.e. a party)

    Synonym: urządzać

11. (transitive, Middle Polish) to give, to grant, to submit
12. (transitive, Middle Polish) to inflict

    Synonyms: wyrządzać, zadawać

13. (intransitive, Middle Polish) to act, to behave

    Synonyms: postępować, zachowywać<zachowywać się>

14. (transitive, Middle Polish) to cause; to bring about

    Synonym: sprawiać

15. (transitive, Middle Polish) to perform a deed (to do something i.e. good or bad)
16. (transitive, Middle Polish) to put together, to come up with
17. (transitive, Middle Polish) to cause

    Synonym: powodować

18. (transitive, Middle Polish) to change into, to transform (to give traits of something to something)

    Synonym: przemieniać

19. (transitive, Middle Polish) to consider as
20. (transitive, Middle Polish) to fulfill, to realize

    Synonyms: realizować, wypełniać

21. (intransitive, Middle Polish, mathematics) to calculate (to perform calculations, to solve arithmetic tasks using an abacus)
22. (intransitive, Middle Polish, law) to plead for something in court

    Synonym: występować

23. (reflexive with się, Middle Polish) to come about

    Synonym: powstawać

24. (reflexive with się, Middle Polish) to become, to pass as (to take on traits of a particular person)

• działać in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• działać in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “działać”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “działać się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “DZIAŁAĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 20.01.2015
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “działać”, in Słownik języka polskiego‎
• Aleksander Zdanowicz (1861) “działać”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “działać”, in Słownik języka polskiego‎ (in Polish), volume 1, Warsaw, page 633
• działać in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
• M. Arcta Słownik Staropolski/Działać on the Polish Wikisource.Wikisource ^pl

• dźałać (Steuers Silesian alphabet)

Inherited from Old Polish działać.

• IPA^(key): /ˈd͡ʑawat͡ɕ/
• Rhymes: -awat͡ɕ
• Syllabification: dzia‧łać

działać impf (perfective zdziałać)

1. (intransitive) to act (to perform specific activities aimed at achieving a specific goal or goals)
   • 2018 – 2020 October 1, Redakcyjŏ, “Na kole ôd Herbōw do Uszyc, rŏz po jednej, rŏz po drugiyj strōnie ślōnskiyj granicy.”, in Wachtyrz.eu‎, Kotórz Mały, Poland: Silesia Progress:

     Jerzy Ochman – pochodzã ôd Ôlesna. Ôd bajtla jeżdżã na kole i tak mi ôstało. Sztudowołech matymatyka we Wrocławiu, terŏz robiã za informatyka. Działōm tyż w partii Cuzamyn.

     (please add an English translation of this quotation)

2. (transitive) to churn butter
3. (intransitive) to masturbate (to perform masturbation on oneself)

• dzialac in dykcjonorz.eu
• działać in silling.org
• Aleksandra Wencel (2023) “dźałać”, in Dykcjůnôrz ślų̊sko-polski‎, page 193