ус

See also: үс, ӱс, YC, ᎩᏟ, and yC

Bashkir
Ус [1]
Бер ус [2] һыу

Etymology

From Proto-Turkic *ạbuč (“palm, handful”).

Cognate with Kazakh уыс (uys), Kyrgyz ууч (uuc, “handful”), Turkish avuç (“palm, handful”).

Pronunciation
  • IPA(key): [us]
  • Hyphenation: ус (one syllable)

Noun

ус • (us)

  1. (anatomy) palm
    Һиҙәм: бына, маңлайымдан һыйпай йәп-йәш әжәлемдең һалҡын усы. (Mustai Karim)
    Hiźəm: bına, mañlayımdan hıypay yəp-yəş əjəlemdeñ halqın usı.
    I feel: here, the cool palm of my very young death strokes along my forehead.
  2. handful

Declension
Declension of ус (us)
singular plural
absolute ус (us) устар (ustar)
definite genitive устың (ustıñ) устарҙың (ustarźıñ)
dative усҡа (usqa) устарға (ustarğa)
definite accusative усты (ustı) устарҙы (ustarźı)
locative уста (usta) устарҙа (ustarźa)
ablative устан (ustan) устарҙан (ustarźan)

Even

Etymology

Akin to Evenki уксэ (uksə).

Noun

ус (us)

  1. sleeve

Komi-Zyrian

Etymology

Borrowed from Russian ус (us).

Pronunciation
  • IPA(key): /ˈus/, [ˈus]
  • Hyphenation: ус

Noun

ус • (us)

  1. moustache

Declension
Declension of ус (stem: уск-)
singular plural
nominative ус (us) усъяс (usjas)
accusative I* ус (us) усъяс (usjas)
II* ускӧс (uskös) усъясӧс (usjasös)
instrumental ускӧн (uskön) усъясӧн (usjasön)
comitative ускӧд (usköd) усъяскӧд (usjasköd)
caritive устӧг (ustög) усъястӧг (usjastög)
consecutive усла (usla) усъясла (usjasla)
genitive услӧн (uslön) усъяслӧн (usjaslön)
ablative услысь (uslyś) усъяслысь (usjaslyś)
dative услы (usly) усъяслы (usjasly)
inessive ускын (uskyn) усъясын (usjasyn)
elative ускысь (uskyś) усъясысь (usjasyś)
illative ускӧ (uskö) усъясӧ (usjasö)
egressive уссянь (usśań) усъяссянь (usjasśań)
approximative услань (uslań) усъяслань (usjaslań)
terminative ускӧдз (usködź) усъясӧдз (usjasödź)
prolative I ускӧд (usköd) усъясӧд (usjasöd)
II усті (usti) усъясті (usjasti)
*) Animate nouns almost exclusively take the type II accusative ending, whereas inanimate nouns can be used with either ending, but are more often found with type I.
Possessive declension of ус
First person singular
singular plural
nominative ускӧй (usköj) усъясӧй (usjasöj)
accusative I* ускӧй (usköj) усъясӧй (usjasöj)
II* ускӧс (uskös) усъясӧс (usjasös)
instrumental уснам (usnam) усъяснам (usjasnam)
comitative ускӧйкӧд (usköjköd) усъясӧйкӧд (usjasöjköd)
caritive устӧгым (ustögym) усъястӧгым (usjastögym)
consecutive ускӧйла (usköjla) усъясӧйла (usjasöjla)
genitive ускӧйлӧн (usköjlön) усъясӧйлӧн (usjasöjlön)
ablative ускӧйлысь (usköjlyś) усъясӧйлысь (usjasöjlyś)
dative ускӧйлы (usköjly) усъясӧйлы (usjasöjly)
inessive ускам (uskam) усъясам (usjasam)
elative уссьым (usśym) усъяссьым (usjasśym)
illative ускам (uskam) усъясам (usjasam)
egressive уссяньым (usśańym) усъяссяньым (usjasśańym)
approximative усланьым (uslańym) усъясланьым (usjaslańym)
terminative ускӧдзым (usködźym) усъясӧдзым (usjasödźym)
prolative I ускӧдым (usködym) усъясӧдым (usjasödym)
II устіым (ustiym) усъястіым (usjastiym)
*) Animate nouns almost exclusively take the type II accusative ending, whereas inanimate nouns can be used with either ending, but are more often found with type I.
Second person singular
singular plural
nominative ускыд (uskyd) усъясыд (usjasyd)
accusative I* ускыд (uskyd) усъясыд (usjasyd)
II* устӧ (ustö) усъястӧ (usjastö)
instrumental уснад (usnad) усъяснад (usjasnad)
comitative ускыдкӧд (uskydköd) усъясыдкӧд (usjasydköd)
caritive устӧгыд (ustögyd) усъястӧгыд (usjastögyd)
consecutive ускыдла (uskydla) усъясыдла (usjasydla)
genitive ускыдлӧн (uskydlön) усъясыдлӧн (usjasydlön)
ablative ускыдлысь (uskydlyś) усъясыдлысь (usjasydlyś)
dative ускыдлы (uskydly) усъясыдлы (usjasydly)
inessive ускад (uskad) усъясад (usjasad)
elative уссьыд (usśyd) усъяссьыд (usjasśyd)
illative ускад (uskad) усъясад (usjasad)
egressive уссяньыд (usśańyd) усъяссяньыд (usjasśańyd)
approximative усланьыд (uslańyd) усъясланьыд (usjaslańyd)
terminative ускӧдзыд (usködźyd) усъясӧдзыд (usjasödźyd)
prolative I ускӧдыд (usködyd) усъясӧдыд (usjasödyd)
II устіыд (ustiyd) усъястіыд (usjastiyd)
*) Animate nouns almost exclusively take the type II accusative ending, whereas inanimate nouns can be used with either ending, but are more often found with type I.
Third person singular
singular plural
nominative ускыс (uskys) усъясыс (usjasys)
accusative I* ускыс (uskys) усъясыс (usjasys)
II* уссӧ (ussö) усъяссӧ (usjassö)
instrumental уснас (usnas) усъяснас (usjasnas)
comitative ускыскӧд (uskysköd) усъясыскӧд (usjasysköd)
caritive устӧгыс (ustögys) усъястӧгыс (usjastögys)
consecutive ускысла (uskysla) усъясысла (usjasysla)
genitive ускыслӧн (uskyslön) усъясыслӧн (usjasyslön)
ablative ускыслысь (uskyslyś) усъясыслысь (usjasyslyś)
dative ускыслы (uskysly) усъясыслы (usjasysly)
inessive ускас (uskas) усъясас (usjasas)
elative уссьыс (usśys) усъяссьыс (usjasśys)
illative ускас (uskas) усъясас (usjasas)
egressive уссяньыс (usśańys) усъяссяньыс (usjasśańys)
approximative усланьыс (uslańys) усъясланьыс (usjaslańys)
terminative ускӧдзыс (usködźys) усъясӧдзыс (usjasödźys)
prolative I ускӧдыс (usködys) усъясӧдыс (usjasödys)
II устіыс (ustiys) усъястіыс (usjastiys)
*) Animate nouns almost exclusively take the type II accusative ending, whereas inanimate nouns can be used with either ending, but are more often found with type I.
First person plural
singular plural
nominative усным (usnym) усъясным (usjasnym)
accusative I* усным (usnym) усъясным (usjasnym)
II* уснымӧ (usnymö) усъяснымӧ (usjasnymö)
instrumental уснаным (usnanym) усъяснаным (usjasnanym)
comitative уснымкӧд (usnymköd) усъяснымкӧд (usjasnymköd)
caritive устӧгным (ustögnym) усъястӧгным (usjastögnym)
consecutive уснымла (usnymla) усъяснымла (usjasnymla)
genitive уснымлӧн (usnymlön) усъяснымлӧн (usjasnymlön)
ablative уснымлысь (usnymlyś) усъяснымлысь (usjasnymlyś)
dative уснымлы (usnymly) усъяснымлы (usjasnymly)
inessive усканым (uskanym) усъясаным (usjasanym)
elative уссьыным (usśynym) усъяссьыным (usjasśynym)
illative усканым (uskanym) усъясаным (usjasanym)
egressive уссяньным (usśańnym) усъяссяньным (usjasśańnym)
approximative усланьным (uslańnym) усъясланьным (usjaslańnym)
terminative ускӧдзным (usködźnym) усъясӧдзным (usjasödźnym)
prolative I ускӧдным (usködnym) усъясӧдным (usjasödnym)
II устіным (ustinym) усъястіным (usjastinym)
*) Animate nouns almost exclusively take the type II accusative ending, whereas inanimate nouns can be used with either ending, but are more often found with type I.
Second person plural
singular plural
nominative усныд (usnyd) усъясныд (usjasnyd)
accusative I* усныд (usnyd) усъясныд (usjasnyd)
II* уснытӧ (usnytö) усъяснытӧ (usjasnytö)
instrumental уснаныд (usnanyd) усъяснаныд (usjasnanyd)
comitative усныдкӧд (usnydköd) усъясныдкӧд (usjasnydköd)
caritive устӧгныд (ustögnyd) усъястӧгныд (usjastögnyd)
consecutive усныдла (usnydla) усъясныдла (usjasnydla)
genitive усныдлӧн (usnydlön) усъясныдлӧн (usjasnydlön)
ablative усныдлысь (usnydlyś) усъясныдлысь (usjasnydlyś)
dative усныдлы (usnydly) усъясныдлы (usjasnydly)
inessive усканыд (uskanyd) усъясаныд (usjasanyd)
elative уссьыныд (usśynyd) усъяссьыныд (usjasśynyd)
illative усканыд (uskanyd) усъясаныд (usjasanyd)
egressive уссяньныд (usśańnyd) усъяссяньныд (usjasśańnyd)
approximative усланьныд (uslańnyd) усъясланьныд (usjaslańnyd)
terminative ускӧдзныд (usködźnyd) усъясӧдзныд (usjasödźnyd)
prolative I ускӧдныд (usködnyd) усъясӧдныд (usjasödnyd)
II устіныд (ustinyd) усъястіныд (usjastinyd)
*) Animate nouns almost exclusively take the type II accusative ending, whereas inanimate nouns can be used with either ending, but are more often found with type I.
Third person plural
singular plural
nominative усныс (usnys) усъясныс (usjasnys)
accusative I* усныс (usnys) усъясныс (usjasnys)
II* уснысӧ (usnysö) усъяснысӧ (usjasnysö)
instrumental уснаныс (usnanys) усъяснаныс (usjasnanys)
comitative уснымкӧс (usnymkös) усъяснымкӧс (usjasnymkös)
caritive устӧгныс (ustögnys) усъястӧгныс (usjastögnys)
consecutive уснысла (usnysla) усъяснысла (usjasnysla)
genitive усныслӧн (usnyslön) усъясныслӧн (usjasnyslön)
ablative усныслысь (usnyslyś) усъясныслысь (usjasnyslyś)
dative усныслы (usnysly) усъясныслы (usjasnysly)
inessive усканыс (uskanys) усъясаныс (usjasanys)
elative уссьыныс (usśynys) усъяссьыныс (usjasśynys)
illative усканыс (uskanys) усъясаныс (usjasanys)
egressive уссяньныс (usśańnys) усъяссяньныс (usjasśańnys)
approximative усланьныс (uslańnys) усъясланьныс (usjaslańnys)
terminative ускӧдзныс (usködźnys) усъясӧдзныс (usjasödźnys)
prolative I ускӧдныс (usködnys) усъясӧдныс (usjasödnys)
II устіныс (ustinys) усъястіныс (usjastinys)
*) Animate nouns almost exclusively take the type II accusative ending, whereas inanimate nouns can be used with either ending, but are more often found with type I.

References
  • Bubrikh, Dmitry V. (1949) Грамматика литературного коми языка [Grammar of the literary Komi language] (in Russian), Leningrad: Zhdanov Leningrad State University, page 32
  • L. M. Beznosikova, E. A. Ajbabina, R. I. Kosnyreva (2000) Коми-русский словарь [Komi-Russian dictionary], →ISBN, page 685

Mongolian
MongolianCyrillic
ᠤᠰᠤ
(usu)		ус
(us)
ус

Etymology

Inherited from Classical Mongolian ᠤᠰᠤ (usu), from Middle Mongol ᠤᠰᠤᠨ (usun), from Proto-Mongolic *usun. Cognate with Khamnigan Mongol усу (usu), уса (usa); Buryat уһан (uhan), Kalmyk усн (usn); Daur os; Dongxiang usu.

Pronunciation

Noun

ус • (us); (hidden-n declension)

  1. water
    уух ус ― uux us ― drinking water

Declension
Declension of ус (sg-only а-harmonic hidden-n) 
attributive усан
usan
singular / indefinite
nominative ус
us
genitive усны
usny
accusative усыг
usyg
dative-locative усанд
usand
ablative уснаас
usnaas
instrumental усаар
usaar
comitative устай
ustaj
privative усгүй
usgüj
directive ус руу
us ruu
Reflexive possessive forms 
singular / indefinite
nominative усаа
usaa
genitive усныхаа
usnyxaa
accusative усыгаа
usygaa
dative-locative усандаа
usandaa
ablative уснаасаа
usnaasaa
instrumental усаараа
usaaraa
comitative устайгаа
ustajgaa
privative усгүйгээ
usgüjgee
directive ус руугаа
us ruugaa
independent
genitive		 singular / indefinite
singular
possession		 усных
usnyx
collective
possession		 усныхан
usnyxan

Ossetian

Etymology

From Proto-Iranian *HyáwšaH, from Proto-Indo-Iranian *HyáwšaH. Cognate with Sanskrit योषा (yóṣā, “girl, young woman”).

Noun

ус • (us)

  1. woman

See also
  • уосӕ (uosæ)

Russian

Alternative forms

Etymology

Inherited from Old East Slavic усъ (usŭ), from Proto-Slavic *ǫsъ < *vǫsъ < *vǫdsъ, from Proto-Balto-Slavic *wónsa, from Proto-Indo-European *wondʰsom, s-expansion of root *wendʰ- (“hair, wool, beard”).

Pronunciation
  • IPA(key): [us]
  • Audio(file)
  • Homophone: уз (uz)

Noun

ус • (us) m inan (genitive у́са, nominative plural усы́, genitive plural усо́в, diminutive у́сик, augmentative уси́ще)

  1. (usually in the plural) moustache
  2. whisker
  3. feeler, antenna
  4. tendril, awn

Declension
Declension of ус (inan masc-form hard-stem accent-c) 
singular plural
nominative у́с
ús		 усы́
usý
genitive у́са
úsa		 усо́в
usóv
dative у́су
úsu		 уса́м
usám
accusative у́с
ús		 усы́
usý
instrumental у́сом
úsom		 уса́ми
usámi
prepositional у́се
úse		 уса́х
usáx

Descendants
  • → Komi-Zyrian: ус (us)

References
  • Vasmer, Max (1964–1973) “ус”, in Oleg Trubachyov, transl., Этимологический словарь русского языка [Etymological Dictionary of the Russian Language] (in Russian), Moscow: Progress
  • Chernykh, P. Ja. (1993) “усы”, in Историко-этимологический словарь русского языка [Historical-Etymological Dictionary of the Russian Language] (in Russian), 3rd edition, volumes 2 (панцирь – ящур), Moscow: Russian Lang., →ISBN, page 293

Southern Altai

Etymology

From Proto-Turkic *ūŕ. Compare to Kyrgyz уз (uz, “master”).

Noun

ус • (us)

  1. master

References

N. A. Baskakov, Toščakova N.A, editor (1947), “ус”, in Ojrotsko-Russkij Slovarʹ [Oyrot-Russian Dictionary], Moscow: M.: OGIZ, →ISBN

Udi

Noun

ус • (us)

  1. ox
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.