वत्स

Sanskrit

From Proto-Indo-Iranian *watsás (“yearling, calf”), from Proto-Indo-European *wet- (“year”). Cognate with Persian (bačče, “child, kid”). Compare also Finnish vasa (“calf, fawn”), inherited from an Indo-Iranian borrowing.

वत्स • (vatsá) stem, m

a calf
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 1.110.8.1:
  निश्चर्म॑ण ऋभवो॒ गाम॑पिंशत॒ सं व॒त्सेना॑सृजता मा॒तरं॒ पुनः॑ ।
  níścármaṇa ṛbhavo gā́mapiṃśata sáṃ vatsénāsṛjatā mātáraṃ púnaḥ.
  Out of skin, O Ṛbhus, once ye formed a cow, and brought the mother close unto her calf again.
the young of any animal, offspring, child
a son, boy
(only in compounds like संवत्सम् (saṃvatsam, “for a year”) and त्रिवत्स (trivatsa, “three years old”)) a year
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda

Masculine a-stem declension of वत्स (vatsá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	वत्सः vatsáḥ	वत्सौ / वत्सा¹ vatsaú / vatsā́¹	वत्साः / वत्सासः¹ vatsā́ḥ / vatsā́saḥ¹
Vocative	वत्स vátsa	वत्सौ / वत्सा¹ vátsau / vátsā¹	वत्साः / वत्सासः¹ vátsāḥ / vátsāsaḥ¹
Accusative	वत्सम् vatsám	वत्सौ / वत्सा¹ vatsaú / vatsā́¹	वत्सान् vatsā́n
Instrumental	वत्सेन vatséna	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सैः / वत्सेभिः¹ vatsaíḥ / vatsébhiḥ¹
Dative	वत्साय vatsā́ya	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सेभ्यः vatsébhyaḥ
Ablative	वत्सात् vatsā́t	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सेभ्यः vatsébhyaḥ
Genitive	वत्सस्य vatsásya	वत्सयोः vatsáyoḥ	वत्सानाम् vatsā́nām
Locative	वत्से vatsé	वत्सयोः vatsáyoḥ	वत्सेषु vatséṣu
Notes	¹Vedic

Magadhi Prakrit:
- Assamese: বাছা (basa)
- Bengali: বাছা (bacha), বাছুর (bachur)
Pali: vaccha
Sauraseni Prakrit: 𑀯𑀘𑁆𑀙 (vaccha)
- Hindi: बाछा (bāchā)
⇒ Ashokan Prakrit: 𑀯𑀘𑁆𑀙𑀉𑀟 (vacchaüḍa)
- Dardic:
  - Kalasha: bač̣họ́a
  - Khowar: بچھوڑ (bač̣hóḷ)
- Sauraseni Prakrit:
  - Hindustani:
    Hindi: बछड़ा (bachṛā)
    
    Urdu: بچھڑا (bachṛā)

वत्स • (vatsa) stem, m or n

Masculine a-stem declension of वत्स (vatsá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	वत्सः vatsáḥ	वत्सौ / वत्सा¹ vatsaú / vatsā́¹	वत्साः / वत्सासः¹ vatsā́ḥ / vatsā́saḥ¹
Vocative	वत्स vátsa	वत्सौ / वत्सा¹ vátsau / vátsā¹	वत्साः / वत्सासः¹ vátsāḥ / vátsāsaḥ¹
Accusative	वत्सम् vatsám	वत्सौ / वत्सा¹ vatsaú / vatsā́¹	वत्सान् vatsā́n
Instrumental	वत्सेन vatséna	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सैः / वत्सेभिः¹ vatsaíḥ / vatsébhiḥ¹
Dative	वत्साय vatsā́ya	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सेभ्यः vatsébhyaḥ
Ablative	वत्सात् vatsā́t	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सेभ्यः vatsébhyaḥ
Genitive	वत्सस्य vatsásya	वत्सयोः vatsáyoḥ	वत्सानाम् vatsā́nām
Locative	वत्से vatsé	वत्सयोः vatsáyoḥ	वत्सेषु vatséṣu
Notes	¹Vedic

Neuter a-stem declension of वत्स (vatsá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	वत्सम् vatsám	वत्से vatsé	वत्सानि / वत्सा¹ vatsā́ni / vatsā́¹
Vocative	वत्स vátsa	वत्से vátse	वत्सानि / वत्सा¹ vátsāni / vátsā¹
Accusative	वत्सम् vatsám	वत्से vatsé	वत्सानि / वत्सा¹ vatsā́ni / vatsā́¹
Instrumental	वत्सेन vatséna	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सैः / वत्सेभिः¹ vatsaíḥ / vatsébhiḥ¹
Dative	वत्साय vatsā́ya	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सेभ्यः vatsébhyaḥ
Ablative	वत्सात् vatsā́t	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सेभ्यः vatsébhyaḥ
Genitive	वत्सस्य vatsásya	वत्सयोः vatsáyoḥ	वत्सानाम् vatsā́nām
Locative	वत्से vatsé	वत्सयोः vatsáyoḥ	वत्सेषु vatséṣu
Notes	¹Vedic

Monier Williams (1899) “वत्स”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 915.

This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.