उष्ण

Hindi

Etymology

Borrowed from Sanskrit उष्ण (uṣṇá).

Pronunciation

(Delhi Hindi) IPA^(key): /ʊʂ.ɳᵊ/, [ʊʃ.ɳᵊ]

Adjective

उष्ण • (uṣṇa) (indeclinable, Urdu spelling اشن)

(formal) hot, warm
उष्ण जलवायु में बहुत सारे पेड़ जीते हैं।
uṣṇa jalvāyu mẽ bahut sāre peṛ jīte ha͠i.
Many trees live in this warm climate.

References

Bahri, Hardev (1989) “उष्ण”, in Siksarthi Hindi-Angrejhi Sabdakosa [Learners' Hindi-English Dictionary], Delhi: Rajpal & Sons.

Sanskrit

Alternative scripts

উষ্ণ (Assamese script)
ᬉᬱ᭄ᬡ (Balinese script)
উষ্ণ (Bengali script)
𑰄𑰬𑰿𑰜 (Bhaiksuki script)
𑀉𑀱𑁆𑀡 (Brahmi script)
ဥၑ္ဏ (Burmese script)
ઉષ્ણ (Gujarati script)
ਉਸ਼੍ਣ (Gurmukhi script)
𑌉𑌷𑍍𑌣 (Grantha script)
ꦈꦰ꧀ꦟ (Javanese script)
𑂇𑂭𑂹𑂝 (Kaithi script)
ಉಷ್ಣ (Kannada script)
ឧឞ្ណ (Khmer script)
ອຸຩ຺ຓ (Lao script)
ഉഷ്ണ (Malayalam script)
ᡠᢢᢏᠠ (Manchu script)
𑘄𑘬𑘿𑘜 (Modi script)
ᠤᢔᢏᠠ᠋ (Mongolian script)
𑦤𑧌𑧠𑦼 (Nandinagari script)
𑐄𑐲𑑂𑐞 (Newa script)
ଉଷ୍ଣ (Odia script)
ꢆꢰ꣄ꢠ (Saurashtra script)
𑆇𑆰𑇀𑆟 (Sharada script)
𑖄𑖬𑖿𑖜 (Siddham script)
උෂ‍්ණ (Sinhalese script)
𑩐𑩒𑪀 𑪙𑩪 (Soyombo script)
𑚄𑚶𑚘 (Takri script)
உஷ்ண (Tamil script)
ఉష్ణ (Telugu script)
อุษฺณ (Thai script)
ཨུ་ཥྞ (Tibetan script)
𑒅𑒭𑓂𑒝 (Tirhuta script)
𑨀𑨃𑨯𑩇𑨘 (Zanabazar Square script)

Etymology 1

From Proto-Indo-Aryan *Huṣṇás, from Proto-Indo-Iranian *Hušnás, from Proto-Indo-European *h₁us-nós, from *h₁ews- (“to burn”). Cognate with Latin ūrō. The Sanskrit root is उष् (uṣ, “to burn, consume”).

Pronunciation

(Vedic) IPA^(key): /uʂ.ɳɐ́/
(Classical) IPA^(key): /ˈuʂ.ɳɐ/

Adjective

उष्ण • (uṣṇá)

warm, hot

Declension

Masculine a-stem declension of उष्ण
Nom. sg.	उष्णः (uṣṇaḥ)
Gen. sg.	उष्णस्य (uṣṇasya)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	उष्णः (uṣṇaḥ)	उष्णौ (uṣṇau)	उष्णाः (uṣṇāḥ)
Vocative	उष्ण (uṣṇa)	उष्णौ (uṣṇau)	उष्णाः (uṣṇāḥ)
Accusative	उष्णम् (uṣṇam)	उष्णौ (uṣṇau)	उष्णान् (uṣṇān)
Instrumental	उष्णेन (uṣṇena)	उष्णाभ्याम् (uṣṇābhyām)	उष्णैः (uṣṇaiḥ)
Dative	उष्णाय (uṣṇāya)	उष्णाभ्याम् (uṣṇābhyām)	उष्णेभ्यः (uṣṇebhyaḥ)
Ablative	उष्णात् (uṣṇāt)	उष्णाभ्याम् (uṣṇābhyām)	उष्णेभ्यः (uṣṇebhyaḥ)
Genitive	उष्णस्य (uṣṇasya)	उष्णयोः (uṣṇayoḥ)	उष्णानाम् (uṣṇānām)
Locative	उष्णे (uṣṇe)	उष्णयोः (uṣṇayoḥ)	उष्णेषु (uṣṇeṣu)

Feminine ā-stem declension of उष्ण
Nom. sg.	उष्णा (uṣṇā)
Gen. sg.	उष्णायाः (uṣṇāyāḥ)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	उष्णा (uṣṇā)	उष्णे (uṣṇe)	उष्णाः (uṣṇāḥ)
Vocative	उष्णे (uṣṇe)	उष्णे (uṣṇe)	उष्णाः (uṣṇāḥ)
Accusative	उष्णाम् (uṣṇām)	उष्णे (uṣṇe)	उष्णाः (uṣṇāḥ)
Instrumental	उष्णया (uṣṇayā)	उष्णाभ्याम् (uṣṇābhyām)	उष्णाभिः (uṣṇābhiḥ)
Dative	उष्णायै (uṣṇāyai)	उष्णाभ्याम् (uṣṇābhyām)	उष्णाभ्यः (uṣṇābhyaḥ)
Ablative	उष्णायाः (uṣṇāyāḥ)	उष्णाभ्याम् (uṣṇābhyām)	उष्णाभ्यः (uṣṇābhyaḥ)
Genitive	उष्णायाः (uṣṇāyāḥ)	उष्णयोः (uṣṇayoḥ)	उष्णानाम् (uṣṇānām)
Locative	उष्णायाम् (uṣṇāyām)	उष्णयोः (uṣṇayoḥ)	उष्णासु (uṣṇāsu)

Neuter a-stem declension of उष्ण
Nom. sg.	उष्णम् (uṣṇam)
Gen. sg.	उष्णस्य (uṣṇasya)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	उष्णम् (uṣṇam)	उष्णे (uṣṇe)	उष्णानि (uṣṇāni)
Vocative	उष्ण (uṣṇa)	उष्णे (uṣṇe)	उष्णानि (uṣṇāni)
Accusative	उष्णम् (uṣṇam)	उष्णे (uṣṇe)	उष्णानि (uṣṇāni)
Instrumental	उष्णेन (uṣṇena)	उष्णाभ्याम् (uṣṇābhyām)	उष्णैः (uṣṇaiḥ)
Dative	उष्णाय (uṣṇāya)	उष्णाभ्याम् (uṣṇābhyām)	उष्णेभ्यः (uṣṇebhyaḥ)
Ablative	उष्णात् (uṣṇāt)	उष्णाभ्याम् (uṣṇābhyām)	उष्णेभ्यः (uṣṇebhyaḥ)
Genitive	उष्णस्य (uṣṇasya)	उष्णयोः (uṣṇayoḥ)	उष्णानाम् (uṣṇānām)
Locative	उष्णे (uṣṇe)	उष्णयोः (uṣṇayoḥ)	उष्णेषु (uṣṇeṣu)

Descendants

Dardic:
- Kalasha: oṣ
- Kashmiri:
  Arabic script: وُشُن (wuśun)
  
  Devanagari script: वुशुन (wuśun)
Pali: uṇha
Prakrit: 𑀉𑀡𑁆𑀳 (uṇha), 𑀉𑀲𑀺𑀡 (usiṇa)
- Central:
  - Sauraseni Prakrit: 𑀉𑀡𑁆𑀳 (uṇha)
    - Hindustani: unāh
      - Hindi: उनाह
      - Urdu: اُنَاہ (unāh)
- Southern:
  - Helu Prakrit:
    - Dhivehi: ހޫނު (hūnu), ހުޱު (huṇu)
    - Sinhalese: උණු (uṇu)
  - Maharastri Prakrit: 𑀉𑀡𑁆𑀳 (uṇha)
    - Konkani: हून (hūn)
    - Old Marathi: 𑘄𑘡𑘿𑘮 (unha), 𑘄𑘡 (una)
      - Marathi: ऊन (ūn)
    - Konkani: hūna
      Devanagari script: हून
      
      Latin script: hun
      
      Kannada script: ಹೂನ್
    - Marathi: ऊन्ह (ūnha), ऊन (ūn)
- Western:
  - Sauraseni Prakrit: 𑀉𑀡𑁆𑀳 (uṇha)
    - Gujarati: ઊનું (ūnũ), હુનું (hunũ)

Borrowed terms

→ Assamese: উষ্ণ (usno)
→ Bengali: উষ্ণ (uśno)
→ Hindi: उष्ण (uṣṇa)
→ Marathi: उष्ण (uṣṇa)
→ Old Marathi: 𑘄𑘬𑘿𑘜 (uṣṇa)
→ Odia: ଉଷ୍ମ (uṣmô), ଉଷ୍ଣ (uṣṇô)
→ Tamil: உண்ணம் (uṇṇam), உஷ்ணம் (uṣṇam), உட்டணம் (uṭṭaṇam)

Etymology 2

From Proto-Indo-Aryan *uṣṇás, from Proto-Indo-Iranian *uṣṇás, from Proto-Indo-European *wósH-r̥ ~ *usH-én- (“garlic, onion”). Cognate with Latin unio, Hittite 𒉿𒀸𒄩𒅈 (wašḫar, “garlic”), Pashto ووږه (ūģa, “garlic”). Compare also English onion, a Latin borrowing.

Noun

उष्ण • (uṣṇá) stem, m

onion
Synonyms: सुकन्द (sukanda), दीपन (dīpana)

Declension

Masculine a-stem declension of उष्ण (uṣṇá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	उष्णः uṣṇáḥ	उष्णौ / उष्णा¹ uṣṇaú / uṣṇā́¹	उष्णाः / उष्णासः¹ uṣṇā́ḥ / uṣṇā́saḥ¹
Vocative	उष्ण úṣṇa	उष्णौ / उष्णा¹ úṣṇau / úṣṇā¹	उष्णाः / उष्णासः¹ úṣṇāḥ / úṣṇāsaḥ¹
Accusative	उष्णम् uṣṇám	उष्णौ / उष्णा¹ uṣṇaú / uṣṇā́¹	उष्णान् uṣṇā́n
Instrumental	उष्णेन uṣṇéna	उष्णाभ्याम् uṣṇā́bhyām	उष्णैः / उष्णेभिः¹ uṣṇaíḥ / uṣṇébhiḥ¹
Dative	उष्णाय uṣṇā́ya	उष्णाभ्याम् uṣṇā́bhyām	उष्णेभ्यः uṣṇébhyaḥ
Ablative	उष्णात् uṣṇā́t	उष्णाभ्याम् uṣṇā́bhyām	उष्णेभ्यः uṣṇébhyaḥ
Genitive	उष्णस्य uṣṇásya	उष्णयोः uṣṇáyoḥ	उष्णानाम् uṣṇā́nām
Locative	उष्णे uṣṇé	उष्णयोः uṣṇáyoḥ	उष्णेषु uṣṇéṣu
Notes	¹Vedic

Descendants

Dardic:
- Khowar: وظنو (wǝẓnū, “garlic”)
Odia: ଉଷ୍ଣ (uṣṇô)

References

Turner, Ralph Lilley (1969–1985) “usna”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press, page 112

This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.