խարպիզակ

Middle Armenian

Alternative forms

Etymology

From Old Armenian *խարբիզակ (*xarbizak) and *խարբուզակ (*xarbuzak), borrowed from Middle Iranian. See Persian خربزه (xarboze) for more.

Noun

խարպիզակ • (xarpizak)

  1. melon (the fruit of Cucumis melo)
    • c. 1130, Dawitʿ Ganjakecʿi, Xratkʿ kanonakankʿ [Canonical advice] 10:[1][2]
      Իսկ զտուեալն ի նոցանէ մի՛ կերիցեն՝ զհաց, զպանիր, զմիս, զխաւարտ, զխաղող, զգինի, բայց յայնցանէ, որ կտեւովն են՝ ընգույզ, նուռնն, խարբզակ (var. խարպզակ, խարբուզակ) և այլք այսպիսիք, եւ այնոքիկ, որ ի պէտս մարմնոյ բժշկութեան վարեն, բայց ի թիրակեաց, եւս պիղծ դեղոց։
      Isk ztuealn i nocʻanē mí kericʻen, zhacʻ, zpanir, zmis, zxawart, zxaġoġ, zgini, baycʻ yayncʻanē, or ktewovn en, ənguyz, nuṙnn, xarbzak (var. xarpzak, xarbuzak) ew aylkʻ ayspisikʻ, ew aynokʻik, or i pēts marmnoy bžškutʻean varen, baycʻ i tʻirakeacʻ, ews piġc deġocʻ.
      • Translation by C.J.F. Dowsett
        One shall not eat anything given by them [the infidels] — bread, cheese, meat, vegetables, grapes, and wine — except for those [fruits] which are in shells [or rinds] : walnuts, pomegranates, and melons, etc., and those things which are used to heal the body, apart from theriaca and other filthy drugs.
    • 1184, Mxitʿar Heracʿi, J̌ermancʿ mxitʿarutʿiwn [Relief of Fevers] 40:[3][4]
      եւ տուր կերակուր՝ զոր յառաջդ ասացաք․ եւ տուր միրգ՝ քաղցր նուռն, եւ բարունակի մեծապտուղ խաղող, եւ յերկայն հասած խարբզակ, որ է սեխ, որ չլինի քաղցր
      ew tur kerakur, zor yaṙaǰd asacʻakʻ; ew tur mirg, kʻaġcʻr nuṙn, ew barunaki mecaptuġ xaġoġ, ew yerkayn hasac xarbzak, or ē sex, or čʻlini kʻaġcʻr
      • Translation by Ernst Seidel
        Als Kost verabreiche das oben Erwähnte, sowie von Obst die süße Granate, die großbeerige Traube des Weinstockes und die reife, länglich gezogene Charpzag, d. h. Melone, die nicht süß ist
    • 13th century, Grigoris, Kʿnnutʿiwn bnutʿean mardoy ew norin cʿawocʿ [Study of the nature of man and his ailments] :[5]
      […] եւ այլ որ լինի քան զ[ը]նկոյզ, և այլ է որ լինի քան զխարպիզակ […]
      […] ew ayl or lini kʻan z[ə]nkoyz, ew ayl ē or lini kʻan zxarpizak […]
    • 1303, Mkrtičʻ kʻahanay, Colophon (A manuscript written in Karbi) :[6]
      Այսաւր եկն առ մեզ ստացող սորա՝ Արղունն, եւ Աստուածատուր երէց զկնի եւ եբեր մեզ խարպզակ՝ նոր եւ քաղցր։ Տացէ Տէր Աստուած զԻւր պտուղն անո[ւ]շ սոցա․ ամէն։
      Aysawr ekn aṙ mez stacʻoġ sora, Arġunn, ew Astuacatur erēcʻ zkni ew eber mez xarpzak, nor ew kʻaġcʻr. Tacʻē Tēr Astuac zIwr ptuġn ano[w]š socʻa; amēn.
      Today came to us the recepients of this [manuscript], Arġun and priest Astuacatur, and brought us a melon, new and fresh. May God give His sweet fruit to these, amen.
    • 14th century, Grigor Tatʿewacʿi, Girkʿ kʿarozutʿean or kočʿi Amaṙan hator [Sermons, Summer Part] :[7]
      Առաջին՝ որպէս թէ ոք ունիցի մեծ խնծոր կամ խարպիզակ, եւ կամիցի զնա բոլոր կլանել, վնասէ զնա. բայց թէ կըտրատէ մասն եւ կերիցէ՝ ոչ ինչ վնասեսցէ։
      Aṙaǰin, orpēs tʻē okʻ unicʻi mec xncor kam xarpizak, ew kamicʻi zna bolor klanel, vnasē zna. baycʻ tʻē kətratē masn ew kericʻē, očʻ inčʻ vnasescʻē.
    • 17th century, Eremia Mełrecʿi, Baṙgirkʿ hayocʿ [Armenian Dictionary] Ս.138:[8]
      Սեխ· խարպիզակ, կամ բթեղ, կամ կլոր, կամ դուկլակ։
      Sex· xarpizak, kam btʻeġ, kam klor, kam duklak.

Descendants
  • Armenian: խարբիզակ (xarbizak)

References
  1. Dowsett, C.J.F. (1961) The Penitential of David of Ganjak (Corpus scriptorum Christianorum Orientalium; 216. Scriptores Armeniaci; 3)‎, a critical edition of the Armenian text prepared by A. Abrahamyan, Louvain: Peeters, page 17
  2. Dowsett, C.J.F. (1961) The Penitential of David of Ganjak (Corpus scriptorum Christianorum Orientalium; 217. Scriptores Armeniaci; 4)‎, a translation from Armenian into English, Louvain: Peeters, page 14
  3. Mxitʻar Heracʻi (1832) J̌ermancʻ mxitʻarutʻiwn [Relief of Fevers] (Matenagrutʻiwnkʻ naxneacʻ) (in Middle Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 119
  4. Seidel, Ernst (1908) Mechithar’s, des Meisterarztes aus Her, ‘Trost bei Fiebern’: nach dem Venediger Druck vom Jahre 1832 zum ersten Male aus dem Mittelarmenischen übersetzt und erläutert (in German), Leipzig: Verlag von Johann Ambrosius Barth, page 86
  5. Grigoris (1962) A. S. Kcoyan, editor, Kʻnnutʻiwn bnutʻean mardoy ew norin cʻawocʻ [Study of the nature of man and his ailments], Yerevan: Academy Press, page 31
  6. Xačʻikyan, L., Matʻewosyan, A., Ġazarosyan, A. (2018) K. A. Matʻewosyan, editor, ŽD dari hayeren jeṙagreri hišatakaranner, Masn A (1301—1325 tʻtʻ.) [Colophons of Armenian Manuscripts, XIV Century, Part I (1301–1325)] (Nyutʻer hay žoġovrdi patmutʻyan; 22) (in Armenian), Yerevan: Nairi, page 67
  7. Grigor Tatʻewacʻi (1741) Girkʻ kʻarozutʻean, or kočʻi Amaṙan hator [Sermons, Summer Part]‎, Constantinople: Abraham Tʻrakacʻi Press, page 597a
  8. Amalyan, H. M., editor (1975), Baṙgirkʻ hayocʻ‎ (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 286

Further reading
  • Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “խարպիզակ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, page 348b
  • Ališan, Ġewond (1895) “խարպիզակ. խարբզակ”, in Haybusak kam haykakan busabaṙutʻiwn [Armenian Botany] (in Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy, § 1038, page 245
  • Hübschmann, Heinrich (1897) Armenische Grammatik. 1. Theil: Armenische Etymologie (in German), Leipzig: Breitkopf & Härtel, page 159
  • Ġazaryan, Ṙ. S., Avetisyan, H. M. (2009) “խարպիզակ”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, page 314a
  • Norayr N. Biwzandacʻi (2000) “խարպիզակ”, in Martiros Minassian, editor, Baṙagirkʻ storin hayerēni i matenagrutʻeancʻ ŽA–ŽĒ darucʻ [Dictionary of Middle Armenian Based on the Literature of 11–17th Centuries]‎, edited from the author's unfinished manuscript written 1884–1915, Geneva: Martiros Minassian, pages 283–284
  • Seidel, Ernst (1908) Mechithar’s, des Meisterarztes aus Her, ‘Trost bei Fiebern’: nach dem Venediger Druck vom Jahre 1832 zum ersten Male aus dem Mittelarmenischen übersetzt und erläutert (in German), Leipzig: Verlag von Johann Ambrosius Barth, § 329, page 237
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.