aşağı

Azerbaijani

Etymology

From aşağa, the dative form of *aşaq, as in Karakhanid اَشَقْ (aşaq, “bottom of a mountain”), ultimately from the same etymon as aşmaq: Proto-Turkic *āš- (“to cross (a mountain), to surpass”) + -aq.

etymology notes

Possibly formed as an adjective from aşağa (“downwards”) with the sense "lower, the lower one; low" analogically to yuxarı (“upwards; upper; high”) and later reinterpreted as directional adverb itself. The original form aşağa is now considered colloquial or dialectal and proscribed from usage in writing; as such, it is not found in the standard Azerbaijani dictionaries, such as Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti[1] or in Azerbaijani-Russian dictionaries.[2] This is probably due to the fact that the noun *aşaq did not make it into Azerbaijani, so aşağa is not perceived as a dative case of any noun, but rather as a corruption of aşağıya. The latter must be a new dative case form that has been formed with aşağı as the base. Compare also the note on Ottoman Turkish اشغی (aşağı) as a form of Ottoman Turkish اشغه (aşağa) "used by educated people" in Meninski (1680).

The paradigm of directional/spatial adverbs of height in Azerbaijani must have undergone a morpho-semantic leveling so that senses of yuxarı / aşağı and their derived forms almost completely mirror one another:

  • yuxarı 'upwards' (adv.); attested first.
    • → upper; high (adj); upper part (noun)
      • → new nominal derivations by means of case inflection: yuxarıya (“upwards”), yuxarıdan (“from above”) etc.
  • aşağa 'downwards' (adv.); attested first.
    • → (analogically with yuxarı) aşağı 'lower'; 'low' (adj);
      • → (analogically with yuxarı) starts being used as a directional adverb 'downwards' along with aşağa and as the noun 'lower part';
        • → new nominal derivations by means of case inflection: aşağıya; aşağıdan etc.
        • → aşağa becomes superfluous in the paradigm, as no equivalent *yuxara exist. It therefore becomes increasingly proscribed.

The formation of aşağı from aşağa as a paradigmatic counterpart of yuxarı may have been facilitated by the need for another, neutral concept for 'low, not high' in view of the development of a negative figurative sense in alçaq (“low; → despicable”).

Compare also reshaping of Turkish aşağı to aşarı, aşaru under the analogical influence of yukarı in Anatolian dialects.

Pronunciation
  • IPA(key): [ɑʃɑˈɣɯ]
  • IPA(key): [ɑʃːɑˈɣɯ] (especially when emphasized)
  • Audio (Baku)(file)
  • Hyphenation: a‧şa‧ğı

Adverb

aşağı

  1. down, downwards, downstairs
    Synonyms: aşağa, aşağıya
    Düş aşağı oradan! ― Get down from there!
  2. lower, below, lower down
  3. less than, shorter than

Adjective

aşağı (comparative daha aşağı, superlative ən aşağı)

  1. lower
    1. more towards the bottom than the middle of an object
      aşağı ətraflar ― lower limbs
      aşağı mərtəbə ― ground floor; downstairs (literally, “lower floor”)
      aşağı səs (in a choire etc.) ― lower voice
    2. (in placenames) lower; situated on lower ground
      Aşağı Əylis ― Lower Aylis
      Aşağı Əskipara ― Lower Askipara
    3. (parliamentarism) lower
      aşağı palata ― lower chamber
    Antonym: yuxarı
  2. low
    aşağı keyfiyyət ― low quality
    aşağı vəzifə ― low post
    aşağı qiymət ― low price
    aşağı faizli kredit ― low interest loans
    aşağı təzyiq ― low pressure
    aşağı qan təzyiqi ― low blood pressure
    Synonym: alçaq
    Antonym: yüksək
  3. deep (of a sound or voice, low in frequency or pitch)

Noun

aşağı (definite accusative aşağını, plural aşağılar)

  1. lower part
    evin aşağısı ― lower part of the house
  2. (colloquial) lower prise, discount
    Qiymət sondur, aşağısı yoxdur. ― The price is final, no discount on it.

Declension
    Declension of aşağı
singular plural
nominative aşağı
 aşağılar
definite accusative aşağını
 aşağıları
dative aşağıya
 aşağılara
locative aşağıda
 aşağılarda
ablative aşağıdan
 aşağılardan
definite genitive aşağının
 aşağıların
    Possessive forms of aşağı
nominative
singular plural
mənim (“my”) aşağım aşağılarım
sənin (“your”) aşağın aşağıların
onun (“his/her/its”) aşağısı aşağıları
bizim (“our”) aşağımız aşağılarımız
sizin (“your”) aşağınız aşağılarınız
onların (“their”) aşağısı or aşağıları aşağıları
accusative
singular plural
mənim (“my”) aşağımı aşağılarımı
sənin (“your”) aşağını aşağılarını
onun (“his/her/its”) aşağısını aşağılarını
bizim (“our”) aşağımızı aşağılarımızı
sizin (“your”) aşağınızı aşağılarınızı
onların (“their”) aşağısını or aşağılarını aşağılarını
dative
singular plural
mənim (“my”) aşağıma aşağılarıma
sənin (“your”) aşağına aşağılarına
onun (“his/her/its”) aşağısına aşağılarına
bizim (“our”) aşağımıza aşağılarımıza
sizin (“your”) aşağınıza aşağılarınıza
onların (“their”) aşağısına or aşağılarına aşağılarına
locative
singular plural
mənim (“my”) aşağımda aşağılarımda
sənin (“your”) aşağında aşağılarında
onun (“his/her/its”) aşağısında aşağılarında
bizim (“our”) aşağımızda aşağılarımızda
sizin (“your”) aşağınızda aşağılarınızda
onların (“their”) aşağısında or aşağılarında aşağılarında
ablative
singular plural
mənim (“my”) aşağımdan aşağılarımdan
sənin (“your”) aşağından aşağılarından
onun (“his/her/its”) aşağısından aşağılarından
bizim (“our”) aşağımızdan aşağılarımızdan
sizin (“your”) aşağınızdan aşağılarınızdan
onların (“their”) aşağısından or aşağılarından aşağılarından
genitive
singular plural
mənim (“my”) aşağımın aşağılarımın
sənin (“your”) aşağının aşağılarının
onun (“his/her/its”) aşağısının aşağılarının
bizim (“our”) aşağımızın aşağılarımızın
sizin (“your”) aşağınızın aşağılarınızın
onların (“their”) aşağısının or aşağılarının aşağılarının

Further reading
  1. Orucov, Əliheydər, editor (2006), “aşağı”, in Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti [Explanatory Dictionary of the Azerbaijani Language] (in Azerbaijani), Baku: Şərq-Qərb
  2. Əzizbəyov X. Ə. (1965) “aşağı”, in Азәрбајҹанҹа-русҹа лүғәт [Azerbaijani-Russian Dictionary], Baku: Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı

Crimean Tatar

Etymology

From Ottoman Turkish اشغی (aşağı).

Adverb

aşağı

  1. down, downwards

Adjective

aşağı

  1. lower
  • aşağıda
  • aşagıdan
  • aşağıdaki
  • aşağısı
  • aşağılar

Salar

Etymology

From Salar aşaq (“low”). Cognate with Turkmen aşāgy.

Pronunciation
  • (Jiezi, Gaizi, Xunhua, Qinghai, Ili, Yining, Xinjiang) IPA(key): [ɑʃɑːʁɨ], [ɑʃɑʁɨ]
  • (Qingshui, Xunhua, Qinghai) IPA(key): [ɑːʃɑʁɨ]

Noun

aşağı

  1. lower, bottom, under

References
  • Tenishev, Edhem (1976) “aşağı”, in Stroj salárskovo jazyká [Grammar of Salar], Moscow, page 295

Turkish

Etymology

From aşağa, the dative form of aşak, as in Old Turkic [script needed] (aşak, “bottom of mountain”),[1] ultimately from the same etymon as aşmak: Proto-Turkic *āš- (“to cross (a mountain), to surpass”).

Pronunciation
  • IPA(key): /aʃaˈɯ/, /aʃːaˈɯ/, /aʃaː/, /aʃːaː/

Noun

aşağı (definite accusative aşağıyı, plural aşağılar)

  1. lower part
    Aşağıya gelebilir misin?
    Can you come downstairs?
  2. lower one

Declension
Inflection
Nominative aşağı
Definite accusative aşağıyı
Singular Plural
Nominative aşağı aşağılar
Definite accusative aşağıyı aşağıları
Dative aşağıya aşağılara
Locative aşağıda aşağılarda
Ablative aşağıdan aşağılardan
Genitive aşağının aşağıların
Possessive forms
Nominative
Singular Plural
1st singular aşağım aşağılarım
2nd singular aşağın aşağıların
3rd singular aşağısı aşağıları
1st plural aşağımız aşağılarımız
2nd plural aşağınız aşağılarınız
3rd plural aşağıları aşağıları
Definite accusative
Singular Plural
1st singular aşağımı aşağılarımı
2nd singular aşağını aşağılarını
3rd singular aşağısını aşağılarını
1st plural aşağımızı aşağılarımızı
2nd plural aşağınızı aşağılarınızı
3rd plural aşağılarını aşağılarını
Dative
Singular Plural
1st singular aşağıma aşağılarıma
2nd singular aşağına aşağılarına
3rd singular aşağısına aşağılarına
1st plural aşağımıza aşağılarımıza
2nd plural aşağınıza aşağılarınıza
3rd plural aşağılarına aşağılarına
Locative
Singular Plural
1st singular aşağımda aşağılarımda
2nd singular aşağında aşağılarında
3rd singular aşağısında aşağılarında
1st plural aşağımızda aşağılarımızda
2nd plural aşağınızda aşağılarınızda
3rd plural aşağılarında aşağılarında
Ablative
Singular Plural
1st singular aşağımdan aşağılarımdan
2nd singular aşağından aşağılarından
3rd singular aşağısından aşağılarından
1st plural aşağımızdan aşağılarımızdan
2nd plural aşağınızdan aşağılarınızdan
3rd plural aşağılarından aşağılarından
Genitive
Singular Plural
1st singular aşağımın aşağılarımın
2nd singular aşağının aşağılarının
3rd singular aşağısının aşağılarının
1st plural aşağımızın aşağılarımızın
2nd plural aşağınızın aşağılarınızın
3rd plural aşağılarının aşağılarının

Adjective

aşağı

  1. lower
  2. inferior

Declension
predicative forms of aşağı
present tense
positive,
declarative		 positive,
interrogative		 negative,
declarative		 negative,
interrogative
ben (I am) aşağıyım aşağı mıyım? aşağı değilim aşağı değil miyim?
sen (you are) aşağısın aşağı mısın? aşağı değilsin aşağı değil misin?
o (he/she/it is) aşağı / aşağıdır aşağı mı? aşağı değil aşağı değil mi?
biz (we are) aşağıyız aşağı mıyız? aşağı değiliz aşağı değil miyiz?
siz (you are) aşağısınız aşağı mısınız? aşağı değilsiniz aşağı değil misiniz?
onlar (they are) aşağı(lar) aşağı(lar) mı? aşağı değil(ler) aşağı değiller mi?
past tense
positive,
declarative		 positive,
interrogative		 negative,
declarative		 negative,
interrogative
ben (I was) aşağıydım aşağı mıydım? aşağı değildim aşağı değil miydim?
sen (you were) aşağıydın aşağı mıydın? aşağı değildin aşağı değil miydin?
o (he/she/it was) aşağıydı aşağı mıydı? aşağı değildi aşağı değil miydi?
biz (we were) aşağıydık aşağı mıydık? aşağı değildik aşağı değil miydik?
siz (you were) aşağıydınız aşağı mıydınız? aşağı değildiniz aşağı değil miydiniz?
onlar (they were) aşağıydılar aşağı mıydılar? aşağı değildi(ler) / değillerdi aşağı değil miydiler?
indirect past
positive,
declarative		 positive,
interrogative		 negative,
declarative		 negative,
interrogative
ben (I was) aşağıymışım aşağı mıymışım? aşağı değilmişim aşağı değil miymişim?
sen (you were) aşağıymışsın aşağı mıymışsın? aşağı değilmişsin aşağı değil miymişsin?
o (he/she/it was) aşağıymış aşağı mıymış? aşağı değilmiş aşağı değil miymiş?
biz (we were) aşağıymışız aşağı mıymışız? aşağı değilmişiz aşağı değil miymişiz?
siz (you were) aşağıymışsınız aşağı mıymışsınız? aşağı değilmişsiniz aşağı değil miymişsiniz?
onlar (they were) aşağıymışlar aşağı mıymışlar? aşağı değilmiş(ler) / değillermiş aşağı değil miymişler?
conditional
positive,
declarative		 positive,
interrogative		 negative,
declarative		 negative,
interrogative
ben (if I) aşağıysam aşağı mıysam? aşağı değilsem aşağı değil miysem?
sen (if you) aşağıysan aşağı mıysan? aşağı değilsen aşağı değil miysen?
o (if he/she/it) aşağıysa aşağı mıysa? aşağı değilse aşağı değil miyse?
biz (if we) aşağıysak aşağı mıysak? aşağı değilsek aşağı değil miysek?
siz (if you) aşağıysanız aşağı mıysanız? aşağı değilseniz aşağı değil miyseniz?
onlar (if they) aşağıysalar aşağı mıysalar? aşağı değilseler / değillerse aşağı değil miyseler?

Adverb

aşağı

  1. down, downwards (direction)
    Synonym: aşağıya
    Antonyms: yukarı, yukarıya

References
  1. Nişanyan, Sevan (2002–) “aşağı”, in Nişanyan Sözlük
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.