կեսար

According to Ačaryan, a scholarly borrowing from Ancient Greek Καῖσαρ (Kaîsar).

կեսար • (kesar)

1. Alternative form of կայսր (kaysr)
   • 5th? century, Movsēs Xorenacʿi, Patmutʿiwn Hayocʿ [History of Armenia] 2.19, 26:

     Առաջի անտոնինոսի, եւ կեսարու։ Գերմանիկոս՝ կեսար եղեալ․

     Aṙaǰi antoninosi, ew kesaru. Germanikos, kesar ełeal;

   • 9–10th century, Yovhannēs Drasxanakertcʿi, Patmutʿiwn Hayocʿ [History of Armenia] 5:[1][2]

     […] եւ հատուածեալ ին նմանէ անկանի առ Կեսար։ Եւ Կեսարու տուեալ զՄիժակ Միհրդատայ՝ շինէ զնա եւս ընդարձակագոյն եւ պայծառ շինուածով, եւ ի պատիւ Կեսարու անուանէ զնա Կեսարիայ։

     […] ew hatuaceal in nmanē ankani aṙ Kesar. Ew Kesaru tueal zMižak Mihrdatay, šinē zna ews əndarjakagoyn ew paycaṙ šinuacov, ew i patiw Kesaru anuanē zna Kesariay.

     • Translation by Rev. Krikor H. Maksoudian

       […] left him and found asylum with Caesar, who gave him the city of Mazaka, (Mižak) which he enlarged and endowed it with magnificent buildings, and called it Caesarea in honor of Caesar.

   • 5th century, Cyril of Jerusalem, Kočʿumn əncayutʿean [Catechetical Lectures] 14:

     Խնդրեցին իւրեանց զկեսարայ․

     Xndrecʻin iwreancʻ zkesaray;

   • 5th century, Ephrem the Syrian, Second Epistle to Timothy :

     Զնախարարսն եւ զընտանիս կեսարեայ․

     Znaxararsn ew zəntanis kesareay;

• Armenian: կեսար (kesar)

• Petrosean, Matatʻeay (1879) “կեսար”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “կեսար”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “կայսր”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press