բուն
Armenian
Pronunciation
Audio (Eastern Armenian) (file) - (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [bun]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [pʰun]
Etymology 1
From Old Armenian բուն (bun).
Declension
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | բուն (bun) | բներ (bner) | ||
| dative | բնի (bni) | բների (bneri) | ||
| ablative | բնից (bnicʻ) | բներից (bnericʻ) | ||
| instrumental | բնով (bnov) | բներով (bnerov) | ||
| locative | բնում (bnum) | բներում (bnerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | բունը/բունն (bunə/bunn) | բները/բներն (bnerə/bnern) | ||
| dative | բնին (bnin) | բներին (bnerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | բունս (buns) | բներս (bners) | ||
| dative | բնիս (bnis) | բներիս (bneris) | ||
| ablative | բնիցս (bnicʻs) | բներիցս (bnericʻs) | ||
| instrumental | բնովս (bnovs) | բներովս (bnerovs) | ||
| locative | բնումս (bnums) | բներումս (bnerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | բունդ (bund) | բներդ (bnerd) | ||
| dative | բնիդ (bnid) | բներիդ (bnerid) | ||
| ablative | բնիցդ (bnicʻd) | բներիցդ (bnericʻd) | ||
| instrumental | բնովդ (bnovd) | բներովդ (bnerovd) | ||
| locative | բնումդ (bnumd) | բներումդ (bnerumd) | ||
Declension
nominalized, i-type (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | բուն (bun) | բուներ (buner) | ||
| dative | բունի (buni) | բուների (buneri) | ||
| ablative | բունից (bunicʻ) | բուներից (bunericʻ) | ||
| instrumental | բունով (bunov) | բուներով (bunerov) | ||
| locative | բունում (bunum) | բուներում (bunerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | բունը/բունն (bunə/bunn) | բուները/բուներն (bunerə/bunern) | ||
| dative | բունին (bunin) | բուներին (bunerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | բունս (buns) | բուներս (buners) | ||
| dative | բունիս (bunis) | բուներիս (buneris) | ||
| ablative | բունիցս (bunicʻs) | բուներիցս (bunericʻs) | ||
| instrumental | բունովս (bunovs) | բուներովս (bunerovs) | ||
| locative | բունումս (bunums) | բուներումս (bunerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | բունդ (bund) | բուներդ (bunerd) | ||
| dative | բունիդ (bunid) | բուներիդ (bunerid) | ||
| ablative | բունիցդ (bunicʻd) | բուներիցդ (bunericʻd) | ||
| instrumental | բունովդ (bunovd) | բուներովդ (bunerovd) | ||
| locative | բունումդ (bunumd) | բուներումդ (bunerumd) | ||
Derived terms
- բնազդ (bnazd)
- բնակտոր (bnaktor)
- բնապատկեր (bnapatker)
- բնորոշ (bnoroš)
- բնույթ (bnuytʻ)
- բնօրրան (bnōrran)
- լեզվաբուն (lezvabun)
- ստվարաբուն (stvarabun)
- ուղեղաբուն (uġeġabun)
Declension
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | բուն (bun) | բներ (bner) | ||
| dative | բնի (bni) | բների (bneri) | ||
| ablative | բնից (bnicʻ) | բներից (bnericʻ) | ||
| instrumental | բնով (bnov) | բներով (bnerov) | ||
| locative | բնում (bnum) | բներում (bnerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | բունը/բունն (bunə/bunn) | բները/բներն (bnerə/bnern) | ||
| dative | բնին (bnin) | բներին (bnerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | բունս (buns) | բներս (bners) | ||
| dative | բնիս (bnis) | բներիս (bneris) | ||
| ablative | բնիցս (bnicʻs) | բներիցս (bnericʻs) | ||
| instrumental | բնովս (bnovs) | բներովս (bnerovs) | ||
| locative | բնումս (bnums) | բներումս (bnerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | բունդ (bund) | բներդ (bnerd) | ||
| dative | բնիդ (bnid) | բներիդ (bnerid) | ||
| ablative | բնիցդ (bnicʻd) | բներիցդ (bnericʻd) | ||
| instrumental | բնովդ (bnovd) | բներովդ (bnerovd) | ||
| locative | բնումդ (bnumd) | բներումդ (bnerumd) | ||
Old Armenian
Etymology
A Middle Iranian borrowing: compare Parthian 𐫁𐫇𐫗 (bwn /bun/, “base, bottom, foundation, beginning; root, source, origin; principle, basis”), Middle Persian [Book Pahlavi needed] (bwn' /bun/, “base, foundation, bottom”); ultimately from Proto-Indo-Iranian *bʰudʰnás, from Proto-Indo-European *bʰudʰmḗn, whence Old Armenian ան-դունդ (an-dund).[1][2][3][4]
Noun
բուն • (bun)
- the crown of the root, whence the trunk springs
- 5th century, Bible, Job 14.8–9:[5]
- Եթէ ծերասցի յերկրի արմատ նորա՝ եւ ի քարի վախճանեսցի բուն նորա, ի հոտոյ ջրոյ ծաղկեսցի
- Etʻē cerascʻi yerkri armat nora, ew i kʻari vaxčanescʻi bun nora, i hotoy ǰroy całkescʻi
- Translation by Claude E. Cox
- If its root grow old in earth, and the crown of its root die in a rock, at the scent of water it will sprout
- Եթէ ծերասցի յերկրի արմատ նորա՝ եւ ի քարի վախճանեսցի բուն նորա, ի հոտոյ ջրոյ ծաղկեսցի
- shaft (of a spear, flag, cross, candlestick, etc.)
- բուն սեան ― bun sean ― shaft of a column
- foundation, root, beginning; nature
- ի բուն, ցբուն, մինչեւ ի բուն, մինչեւ ցբուն, ի բնի ― i bun, cʻbun, minčʻew i bun, minčʻew cʻbun, i bni ― to the end, entirely
- զգիշերն ի բուն ― zgišern i bun ― all the night
- ի բնէ ― i bnē ― naturally, by origin
- ի բուն իսկ ուսանել ― i bun isk usanel ― to learn thoroughly
- 5th century, John Chrysostom, Commentary on Matthew 2.26:[6]
- Ի բուն իսկ իրացն իջեալ՝ դնէ օրէնս, եւ տայ վճիռ
- I bun isk iracʻn iǰeal, dnē ōrēns, ew tay včiṙ
- Ի բուն իսկ իրացն իջեալ՝ դնէ օրէնս, եւ տայ վճիռ
- (military) the main army, the center of a military unit (as opposed to flanks); encampment
Usage notes
In Job, translates Ancient Greek στέλεχος (stélekhos).
Declension
i-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | բուն (bun) | բունք (bunkʻ) | |
| genitive | բնի (bni) | բնաց (bnacʻ) | |
| dative | բնի (bni) | բնաց (bnacʻ) | |
| accusative | բուն (bun) | բունս (buns) | |
| ablative | բնէ (bnē) | բնաց (bnacʻ) | |
| instrumental | բնաւ (bnaw) | բնաւք = բնօք (bnawkʻ = bnōkʻ) | |
| locative | բնի (bni) | բունս (buns) | |
| o-type genitive singular բնոյ (bnoy) and i-type instrumental singular բնիւ (bniw) are also attested | |||
Adjective
բուն • (bun)
- real, true, radical, natural
- դուք որ բուն անարգ էք ― dukʻ or bun anarg ēkʻ ― you who are by nature vile
- ի քաղաքն ի բուն նոցա ― i kʻałakʻn i bun nocʻa ― in their own capital
- ի բուն իսկ յերկինս ― i bun isk yerkins ― in the heaven itself
- ի բնին իսկ ի զատկի ― i bnin isk i zatki ― in the same day of Easter
- բուն բարեկենդան ― bun barekendan ― quinquagesima Sunday
- բուն բարեկամ ― bun barekam ― intimate friend
- 5th? century, Movsēs Xorenacʻi, Patmutʻiwn Hayocʻ [History of Armenia] 14:
- Բայց թէպէտ եւ ոչ ի բուն մատեանսն, սակայն որպէս Մար Աբաս Կատինայ պատմէ՝ ի փոքունց ոմանց եւ յաննշանից արանց, ի գուսանականէն այս գտանի ժողովեալ ի դիւանի արքունեաց։
- Baycʻ tʻēpēt ew očʻ i bun mateansn, sakayn orpēs Mar Abas Katinay patmē, i pʻokʻuncʻ omancʻ ew yannšanicʻ arancʻ, i gusanakanēn ays gtani žołoveal i diwani arkʻuneacʻ.
- Բայց թէպէտ եւ ոչ ի բուն մատեանսն, սակայն որպէս Մար Աբաս Կատինայ պատմէ՝ ի փոքունց ոմանց եւ յաննշանից արանց, ի գուսանականէն այս գտանի ժողովեալ ի դիւանի արքունեաց։
Declension
Adverb
բուն • (bun)
- really, truly; naturally, by origin
- բուն ի ներս մտանել ― bun i ners mtanel ― to enter precisely, exactly
- 6th century, Philo of Alexandria, I linelutʻeann xndrocʻ ew lucmancʻ [Quaestiones et Solutiones in Genesim] :
- Մեկնի յանկենցաղ կենացն, եւ իսկապէս եւ բուն ասել, ի կործանմանէն․
- Mekni yankencʻał kenacʻn, ew iskapēs ew bun asel, i korcanmanēn;
- Մեկնի յանկենցաղ կենացն, եւ իսկապէս եւ բուն ասել, ի կործանմանէն․
Derived terms
- այլաբնութիւն (aylabnutʻiwn)
- այլաբուն (aylabun)
- անբնաբար (anbnabar)
- անբնական (anbnakan)
- անբնականագոյն (anbnakanagoyn)
- անբնականապէս (anbnakanapēs)
- անբնաւոր (anbnawor)
- անբնաւորապէս (anbnaworapēs)
- անբնիկ (anbnik)
- անբուն (anbun)
- անհաւասարաբուն (anhawasarabun)
- անփոխաբնապէս (anpʻoxabnapēs)
- անփոխաբուն (anpʻoxabun)
- առբնաւորիմ (aṙbnaworim)
- աստուածաբուն (astuacabun)
- արտաբունիմ (artabunim)
- բազմայեղանակաբուն (bazmayełanakabun)
- բանիբուն (banibun)
- բարեբուն (barebun)
- բարձրաբուն (barjrabun)
- բնաբան (bnaban)
- բնաբանական (bnabanakan)
- բնաբանեմ (bnabanem)
- բնաբանութիւն (bnabanutʻiwn)
- բնաբար (bnabar)
- բնաբարձ (bnabarj)
- բնաբարութիւն (bnabarutʻiwn)
- բնաբնակ (bnabnak)
- բնաբոյս (bnaboys)
- բնաբուն (bnabun)
- բնաբուն (bnabun)
- բնագաւառ (bnagawaṙ)
- բնագերան (bnageran)
- բնագիր (bnagir)
- բնագոյն (bnagoyn)
- բնադիր (bnadir)
- բնազանց (bnazancʻ)
- բնազանցաբար (bnazancʻabar)
- բնախրատ (bnaxrat)
- բնախրատական (bnaxratakan)
- բնախօս (bnaxōs)
- բնախօսեմ (bnaxōsem)
- բնախօսութիւն (bnaxōsutʻiwn)
- բնածին (bnacin)
- բնակ (bnak)
- բնակաբար (bnakabar)
- բնակակիր (bnakakir)
- բնական (bnakan)
- բնականաբար (bnakanabar)
- բնականագոյն (bnakanagoyn)
- բնականապէս (bnakanapēs)
- բնականութիւն (bnakanutʻiwn)
- բնակասնունդ (bnakasnund)
- բնակարծիք (bnakarcikʻ)
- բնակէտ (bnakēt)
- բնակից (bnakicʻ)
- բնակցաբար (bnakcʻabar)
- բնակցապէս (bnakcʻapēs)
- բնակցեմ (bnakcʻem)
- բնակցիմ (bnakcʻim)
- բնակցութիւն (bnakcʻutʻiwn)
- բնամեծ (bnamec)
- բնանամ (bnanam)
- բնաշարժիմ (bnašaržim)
- բնաշխարհ (bnašxarh)
- բնաշխարհիկ (bnašxarhik)
- բնաջեղք (bnaǰełkʻ)
- բնաջինջ (bnaǰinǰ)
- բնատակ (bnatak)
- բնատակռիճ (bnatakṙič)
- բնատէր (bnatēr)
- բնացուցանեմ (bnacʻucʻanem)
- բնաւ (bnaw)
- բնաւապէս (bnawapēs)
- բնաւեմ (bnawem)
- բնաւիմբ (bnawimb)
- բնաւին (bnawin)
- բնաւոր (bnawor)
- բնաւորաբար (bnaworabar)
- բնաւորագոյն (bnaworagoyn)
- բնաւորական (bnaworakan)
- բնաւորականագոյն (bnaworakanagoyn)
- բնաւորականապէս (bnaworakanapēs)
- բնաւորակից (bnaworakicʻ)
- բնաւորապէս (bnaworapēs)
- բնաւորեմ (bnaworem)
- բնաւորեցուցանեմ (bnaworecʻucʻanem)
- բնաւորիմ (bnaworim)
- բնաւորութիւն (bnaworutʻiwn)
- բնաքննութիւն (bnakʻnnutʻiwn)
- բնի (bni)
- բնիկ (bnik)
- բնութ (bnutʻ)
- բնութենակիր (bnutʻenakir)
- բնութենակից (bnutʻenakicʻ)
- բնութիւն (bnutʻiwn)
- բնութիւնաբար (bnutʻiwnabar)
- բնութիւնական (bnutʻiwnakan)
- բնութիւնակից (bnutʻiwnakicʻ)
- բնութիւնակցութիւն (bnutʻiwnakcʻutʻiwn)
- բնուստ (bnust)
- գազանաբնութիւն (gazanabnutʻiwn)
- գերաբնագոյն (gerabnagoyn)
- գերաբնապէս (gerabnapēs)
- գերաբնութիւն (gerabnutʻiwn)
- գերաբուն (gerabun)
- գերբնաբար (gerbnabar)
- գերբնականութիւն (gerbnakanutʻiwn)
- գերբնապէս (gerbnapēs)
- եզաբուն (ezabun)
- երկաբուն (erkabun)
- երրաբուն (errabun)
- ի բնմէ (i bnmē)
- ի բնոջէ (i bnoǰē)
- ինքնաբուն (inkʻnabun)
- համաբնաբար (hamabnabar)
- համաբնական (hamabnakan)
- համաբնակից (hamabnakicʻ)
- համաբնեայ (hamabneay)
- համաբնութիւն (hamabnutʻiwn)
- համաբուն (hamabun)
- համբուն (hambun)
- հայրաբուն (hayrabun)
- հնաբուն (hnabun)
- հոմաբուն (homabun)
- հովաբնութիւն (hovabnutʻiwn)
- հրաբուն (hrabun)
- հրաբունական (hrabunakan)
- մահաբնակից (mahabnakicʻ)
- մեծաբնաբար (mecabnabar)
- մեծաբնութիւն (mecabnutʻiwn)
- միաբնութիւն (miabnutʻiwn)
- միաբուն (miabun)
- մշտաբուն (mštabun)
- յոգնաբուն (yognabun)
- նախաբնաւորիմ (naxabnaworim)
- ներբուն (nerbun)
- ներսաբուն (nersabun)
- նիզակաբուն (nizakabun)
- նոյնաբնութիւն (noynabnutʻiwn)
- շուրջբնացուցանեմ (šurǰbnacʻucʻanem)
- ողորմաբուն (ołormabun)
- չբնաւոր (čʻbnawor)
- սիրաբուն (sirabun)
- վերաբունեալ (verabuneal)
- տաբուն (tabun)
- տարաբուն (tarabun)
- տարբուն (tarbun)
- տիգաբուն (tigabun)
- քաջաբնութիւն (kʻaǰabnutʻiwn)
- քաջաբուն (kʻaǰabun)
- քառաբնութիւն (kʻaṙabnutʻiwn)
- օտարաբուն (ōtarabun)
Related terms
- բնակ (bnak)
References
- Hübschmann, Heinrich (1897) Armenische Grammatik. 1. Theil: Armenische Etymologie (in German), Leipzig: Breitkopf & Härtel, pages 123–124
- Ačaṙean, Hračʻeay (1971) “բուն”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume I, Yerevan: University Press, pages 483–484
- Pokorny, Julius (1959) Indogermanisches etymologisches Wörterbuch [Indo-European Etymological Dictionary] (in German), volume 1, Bern, München: Francke Verlag, page 174
- Olsen, Birgit Anette (1999) The noun in Biblical Armenian: origin and word-formation: with special emphasis on the Indo-European heritage (Trends in linguistics. Studies and monographs; 119), Berlin, New York: Mouton de Gruyter, page 871
- Cox, Claude E. (2006) Armenian Job: reconstructed Greek text, critical edition of the Armenian with English translation (Hebrew University Armenian studies; 8), Leuven – Paris – Dudley, MA: Peeters, pages 118–119
- Yovhannēs Oskeberan (1826) Yovhannu Oskeberani yawetaranagirn Matttʻēos [John Chrysostom's Commentary on Matthew] (Matenagrutʻiwnkʻ naxneacʻ) (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 727
Further reading
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “բուն”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 106ab
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “բուն”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Xačʻatryan, Lalik (2003) “բուն”, in Grabari bacʻatrakan baṙaran (Jewabanoren tararžekʻ baṙer) [Explanatory Dictionary of Old Armenian (Morphologically Polysemantic Words)] (in Armenian), Yerevan: Zangak-97, →ISBN, page 95
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.